آیا مصرف بیش از اندازه ویتامین C مضر است؟

ویتامین از جمله مواد مغذی است که مصرف مداوم انواع مختلف آن نقشی مهم در سلامت عمومی بدن انسان و نیز بهبود شرایط اندام و دستگاه‌های مختلف بدن بازی می‌کند. اما گاهی اوقات ممکن است استفاده بیش از اندازه آنها نه تنها باعث بهبود حال عمومی ما نشود، که برعکس موجب ایجاد انواع مشکلات و بیماری‌ها شود. ویتامین C یکی از ویتامین‌های بسیار مفیدی است که در فصول سرد و اغلب برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی یا آنفولانزا، شاهد افزایش مصرف آن بین افراد هستیم. اما آیا این ویتامین هم در مقادیر بالا برای بدن خطرناک است؟ اما قبل از پاسخ به این پرسش ببینم ویتامین C چه خواص مهمی دارد و چگونه قادر به جذب آن هستیم.

ویتامین C یک ماده مغذی بسیار مهم و ارزشمند است که به مقدار کافی در انواع میوه و سبزیجات یافت می‌شود. دریافت مقادیر کافی از این ویتامین به ویژه برای عملکرد بهتر سیستم ایمنی بدن حائز اهمیت است. این ویتامین همچنین نقشی مهم در روند بهبود زخم، افزایش قدرت و استحکام استخوان‌ها و همچنین عملکرد مغزی ایفا می‌کند که در نهایت بر ارزش و اهمیت حضور ویتامین C در برنامه و رژیم غذایی روزانه افراد صحه می‌گذارد.

اما در این میان نکته‌ای قابل تأمل وجود دارد که بهتر است مورد توجه قرار بگیرد. به باور عده‌ای استفاده از مکمل‌های حاوی ویتامین C فواید بیشتری نسبت به تأمین ویتامین مورد نیاز روزانه از خوراکی‌های حاوی این ویتامین دارد. در واقع یکی از دلایلی متداولی که مردم ترجیح می‌دهند از انواع مکمل ویتامین استفاده کنند همین ایده است، اینکه استفاده از این مکمل‌ها به آنها در جلوگیری از ابتلا به بیماری سرماخوردگی کمک می‌کند.

مطلب مرتبط: آشنایی با ۸ ویتامین ضروری و مواد معدنی که به خواب بهتر کمک می‌کنند

هرچند بسیاری از مکمل‌های موجود در بازار دارای مقادیر قابل توجهی ویتامین هستند که ممکن است در مواردی خاص باعث ایجاد عوارض جانبی شده و به سلامت افراد لطمه بزند. در ادامه ۷۲۴پرس دات کام را همراهی کنید تا به شما نشان دهیم آیا دلایل علمی و بررسی‌های انجام شده وجود این نگرانی را تأیید کرده‌اند یا خیر؟ اینکه آیا ویتامین C باوجود این هم خواص ارزشمند، پتانسیل کافی برای بروز مشکل برای سلامت عمومی انسان را دارد یا خیر؟

 ویتامین C، ویتامینی محلول در آب است که در بدن شما ذخیره نمی‌شود

یکی از مهمترین نکات در مورد ویتامین C که بهتر است همیشه آن را به خاطر داشته باشید، محلول بودن این ویتامین در آب است. به عبارت ساده این ویتامین قابل حل در آب است. یعنی در تضادی آشکار با ویتامین‌های محلول در چربی، ویتامین‌ محلول در آب در بدن ذخیره نشده و مقادیر اضافی آن از بدن خارج می‌شود. بد نیست بدانید ویتامین C مصرفی شما از طریق مایعات بدن به بافت‌ها رسیده و مقادیر بیشتر آن از طریق اوره دفع می‌شود.

از آنجایی که بدن قادر به ذخیره ویتامین C یا تولید آن نیست، پس مصرف مواد خوراکی غنی از این ویتامین، آن هم به صورت مداوم و روزانه حائز اهمیت است. هرچند بهتر است جانب احتیاط را نگه داشته و از مکمل‌های حاوی مقادیر بالای ویتامین C با دقت بیشتری استفاده کنید؛ چون ممکن است دچار مشکلات گوارشی شده و حتی مبتلا به سنگ کلیه شوید.

به همین خاطر اگر بدن خود را مملو از مقادیر بیشتر از حالت نرمال ویتامین C کنید، ممکن است این ویتامین شروع به تجمع در بدن کرده و در نتیجه از عوارض ناشی از اوردوز این ویتامین رنج ببرید. این نکته مهم است که بدانید اغلب مردم نیازی به مصرف مکمل ویتامین C ندارید و بدن شما به راحتی از طریق مصرف خوراکی‌ها تازه و سالمی نظیر میوه و سبزیجات، به میزان کافی این ویتامین را دریافت می‌کند.

مصرف بیش از اندازه ویتامین C می‌تواند منجر به عوارض گوارشی شود

یکی از متداول‌ترین عوارض جانبی مصرف مقادیر بالای ویتامین C بروز اختلال، درد و مشکلاتی در دستگاه گوارش است. به صورت عمومی، این عوارض جانبی با خوردن مواد خوراکی حاوی ویتامین C خود را نشان نمی‌دهد، بلکه دریافت مقادیر زیاد از حد این ویتامین از طریق مصرف مکمل‌ها باعث بروز مشکل می‌شود. اغلب ما بعد از مصرف بیش از ۲ هزار میلی‌گرم از این ویتامین، حتماً مشکلات گوارشی را تجربه خواهیم کرد. بنابراین بهتر است محدودیت برای استفاده در نظر گرفته و کمتر از مقدار فوق ویتامین C به بدن برسانیم.

اما در میان نشانه‌های رایج گوارشی ناشی از دریافت بیش از اندازه ویتامین C باید به اسهال و حالت تهوع اشاره کرد. اما به جز این دو مورد ممکن است افراد از مشکلات دیگری همچون رفلاکس معده و بازگشت اسید نیز شکایت داشته باشند؛ هرچند در بررسی‌های موجود هنوز مدرکی برای تأیید ارتباط این مشکل با مصرف زیاد ویتامین C ارائه نشده است. اگر به دلیل دریافت مقادیر زیاد ویتامین دچار مکشلات در دستگاه گوارش خود شدید، ساده‌ترین راه برای رفع این مشکل قطع مصرف مکمل‌ها، کنترل دریافت ویتامین به صورت روزانه یا مصرف مکمل در دوز تعیین شده است.

ویتامین C ممکن است باعث افزایش میزان آهن خون شود

ویتامین C روی جذب آهن تأثیرگذار است. این مسئله می‌تواند در ارتباط با «آهن غیر هِم» (non-heme iron) باشد؛ نوعی آهن خوراکی که در منابع غذایی با منشأ گیاهی یافت می‌شود. آهن غیر هم در مقایسه با آهن هِم (heme iron)، به میزان کافی توسط بدن انسان جذب نمی‌شود. پرواضح است که آهن خوراکی هم در منابع غذایی با منشأ حیوانی وجود دارد.

ویتامین C با اتصال به آهن غیر هم باعث تسهیل روند جذب آن توسط بدن می‌شود. این عملکرد مهمی است؛ به ویژه برای آندسته از افرادی که بیشتر آهن مورد نیاز خود را از منابع غذایی با منشأ گیاهی دریافت می‌کنند. تحقیقات انجام شده روی افراد بزرگسال نشان داد جذب آهن در این افراد با مصرف ۱۰۰ میلی‌گرم ویتامین C با هر وعده غذایی، حدود ۶۷% افزایش پیدا می‌کند. هرچند این مسئله خود ممکن است باعث بروز مشکلاتی شده و ریسک تجمع آهن در بدن را افزایش داده و حتی منجر به مشکلاتی نظیر «هموکروماتوزیس» (hemochromatosis) یا سرریز آهن در بدن شود. به همین خاطر در مصرف مکمل‌های ویتامین C جانب احتیاط را نگه دارید.

مطلب مرتبط: ۷ نشانه کم خونی و روش‌های درمان آن را بشناسید

به عبارت ساده مصرف زیاد از حد ویتامین C، به جز عوارض مرتبط با خود باعث انباشت آهن در بدن شده و مشکلاتی جدی برای سلامت فرد ایجاد می‌کند که از آن جمله می‌توان به آسیب دیدگی جدی قلب، کبد، پانکراس، تیروئید و سیستم اعصاب مرکزی اشاره کرد. البته استفاده بیش از اندازه از مکمل‌های حاوی آهن هم باعث بروز این مشکلات می‌شود. پس به جز مصرف ویتامین C، در مورد مصرف مکمل و قرص آهن نیز جانب احتیاط را نگه دارید یا با پزشک خود در این زمینه مشورت کنید.

مصرف مکمل‌های حاوی دوز بالای ویتامین C و امکان ابتلا به سنگ‌های کلیوی 

مقادیر بیش از اندازه ویتامین C معمولاً به صورت اکسالات/اگزالات (Oxalate) از بدن دفع می‌شود که یک محصول زائد است. اکسالات به صورت معمول توسط ادرار از بدن خارج می‌شود، هرچند تحت شرایطی خاص این ماده ممکن است با مواد معدنی و اشکال کریستالی پیوند یافته و در نهایت به شکل سنگ‌های کلیوی درآمده و برای فرد مشکلاتی را فراهم کند.

مصرف بیش از حد ویتامین C باعث می‌شود پتانسیل وجود اگزالات در ادرار به صورت قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کند که در نتیجه این مسئله، شاهد افزایش ریسک تولید سنگ‌های کلیوی خواهیم بود. در جریان یک مطالعه روی افراد بزرگسال مشخص شد مصرف هزار میلی‌گرم ویتامین C نه تنها باعث ایجاد مقادیر قابل توجهی اکسالات در ادرار می‌شود، بلکه در کنار آن باعث بزرگ شدن سنگ‌های کلیوی می‌شود. به ویژه اگر میزان ویتامین مصرفی شما در طول روز بیش از دو هزار میلی‌گرم باشد.

مطلب مرتبط: بهترین گیاهان برای پاک سازی کلیه کدامند؟

گزارشات موجود همچنین از این مسئله پرده برداشتند که در مواردی افراد با مصرف بیش از دو هزار میلی‌گرم ویتامین C در طول روز، با مشکلات و نارسائی‌های کلیوی مواجه شده‌اند. هرچند این مسئله‌ای نادر بوده و به ویژه در افراد سالم به ندرت مشاهده شده است.

مصرف چه میزان ویتامین C منجر به اوردوز می‌شود؟

به گزارش ۷۲۴ پرس (724press.com)، ازآنجایی که ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است و بدن شما اضافی آن را به صورت طبیعی پس از گذشت چند ساعت از زمان مصرف دفع می‌کند، مشکل است از عوارض مصرف بیش از اندازه این ویتامین صحبت کنیم. در حقیقت تقریباً غیرممکن است بدن شما از منابع غذایی موجود در رژیم روزانه به اوردوز ناشی از مصرف بیش از اندازه ویتامین C برسد و این مشکل تنها زمانی رخ می‌دهد که افراد به سراغ مکمل‌های ویتامینی می‌روند. در افراد سالم، هر میزان ویتامین C اضافی موجود در بدن به سادگی دفع شده و عملاً مشکل چندانی به وجود نمی‌آورد.

شاید با یک مثال بهتر متوجه این وضعیت شوید. شما باید در طول روز ۲۹ عدد پرتقال یا ۱۳ عدد فلفل دلمه‌ای مصرف کنید تا به عبور از مرز محدودیت مصرف ویتامین C نزدیک شوید؛ بنابراین در حالت عادی این مواد خوراکی نیستند که شما را در معرض خطر قرار می‌دهند. البته مصرف مکمل‌های ویتامین C در مقادیر توصیه شده هم خطرناک نیست و ممکن است تنها تحت شرایطی خاص و با استفاده از انواع بسیار غنی باعث بروز مشکل شود.

در این میان گروه‌های در معرض خطر باید بیش از بقیه نسبت به این مسئله حساسیت داشته باشند. مثلاً افرادی که با مشکل افزایش میزان انباشت آهن در بدن‌شان مواجه هستند یا گروهی که کلیه سنگ ساز دارند، باید بسیار مراقب میزان ویتامین C دریافتی روزانه خود باشند.

نکته:

اگر به دنبال انتخاب یک مکمل ویتامین مناسب هستید، بهترین انتخاب برای شما مکمل‌هایی است که کمتر از صد درصد نیاز روزانه شما به این ویتامین را تأمین‌ می‌کنند. به عنوان نمونه مکمل حاوی ۹۰ میلی‌گرم ویتامین C برای مردان و ۷۵ میلی‌گرم برای زنان مناسب است.

سخن پایانی

بهتر است همواره این نکته را در ذهن داشته باشید که ویتامین C به صورت معمول برای اغلب افراد مفید و بدون خطر است. به ویژه اگر شما میزان ویتامین مورد نیاز بدن خود را به جای مکمل‌ها، از مواد غذایی سالم و مغذی همچون میوه و سبزیجات تازه تأمین می‌کنید. 

اما اگر برای دریافت ویتامین از انواع قرص‌های مکمل استفاده می‌کنید، مراقب دوز مصرفی خود باشید. عمده مشکلی که مصرف بیش از اندازه ویتامین C ایجاد می‌کند، مشکلات گوارشی است که چندان خطرناک نیستند. مشکلات خطرناک زمانی بروز پیدا می‌کند که مصرف این ویتامین باعث جذب بیش از اندازه آهن در بدن افراد شده و در نتیجه خطرات بیشتری برای سلامتی افراد ایجاد می‌کند. این مسئله همچنین ممکن است باعث بروز سنگ کلیه نیز شود.

مطلب مرتبط: آیا ویتامین‌ها بر لاغری تاثیر دارند؟

خوشبختانه به ساده‌ترین روش می‌توان از عوارض ناشی از مصرف زیاد این ویتامین جلوگیری کرد؛ تنها کافی است به جای مکمل‌ها از مواد غذایی حاوی ویتامین استفاده کنید.البته در شرایطی خاص و زمانی که بدن به شدت از کمبود ویتامین C رنج می‌برد، ضروری است که مقادیر کافی از این ویتامین را از طریق مصرف مکمل‌ها تأمین کرد.

به پایان این مطلب رسیدیم. امیدوارم این مرور کوتاه در زمینه مصرف ویتامین C و شرایطی که ممکن است با استفاده بیش از اندازه این ویتامین برای افراد به وجود آید، استفاده لازم را برده باشید. فراموش نکنید با نظرات، پیشنهادات و انتقادات سازنده خود، ۷۲۴پرس را همراهی کنید.