آیا با ورزش می‌توانیم مغزی جوان و فعال داشته باشیم؟

چقدر از ساختار و کارکرد سیستم عصبی بدن‌تان آگاهی دارید؟ آیا می‌دانید شیوه‌ی انتقال پیام در مغز و اعصاب شما به چه نحو است؟ مسلماً نمی‌خواهیم وارد جزئیات شویم اما کافی است بدانید که از کوچک‌ترین اعمال شما مثل پلک زدن تا بزرگ‌ترین مسؤلیت‌های زیستی بدن‌تان مثل تپیدن قلب که خون را در سرتاسر بدن‌تان به گردش در می‌آورد با تحریک سیستم عصبی و پاسخ‌دهی مناسب آن انجام می‌شود. در واقع مغز، مخچه و نخاع به همراه تمام طناب‌های عصبی فرمان کنترل اعمال بدن را به عهده دارند و پیام‌های لازم را برای انجام وظیفه‌ی مورد نظر به صورت الکتریکی جابه‌جا می‌کنند.

اما مغز در این میان پادشاه تنظیم تعادل و روال طبیعی بدن است. مغز است که کنترل تمام اعمال حرکتی، کارکرد صحیح حواس پنج‌گانه و همینطور پاسخ‌دهی مناسب به محرک‌های داخلی و خارجی بدن را بر عهده داشته و به علاوه مسئول یادگیری، ذخیره‌ی اطلاعات و همینطور حفظ خاطرات هم است. به همین دلیل از اهمیت ویژه و ممتازی برخوردار است. در ادامه دلایلی گردآوری شده که با تحقیق و بررسی‌های انجام گرفته، اهمیتِ صرف وقت کافی جهت انجام فعالیت بدنی برای حفظ عملکرد و سلامتی مغز مشخص و ثابت شده و مرور آن‌ها اطلاعات خوبی را در اختیار شما قرار می‌دهد.

فعالیت بدنی به افزایش توجه و تمرکزتان روی موضوعات مختلف کمک می‌کند

به دلیل تغییرات متناوبِ و نوسانات فعالیت‌های الکتریکیِ گروهی از نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی مغز، امواجی به نام امواج مغزی تولید می‌شود که بر اساس فرکانسی که تولید می‌کنند دسته‌بندی می‌شوند. یکی از این امواج را امواج آلفا نام‌گذاری کرده‌اند که توسط دو روش الکتروانسفالوگرافی «electroencephalography (EEG)» یا مگنتوانسفالوگرافی «magnetoencephalography (MEG)» که فعالیت مغز را ثبت می‌کنند قابل شناسایی و تشخیص هستند. امواج آلفا زمانی که در حالت هوشیاری اما با چشمان بسته هستید از مغز سرچشمه می‌گیرند. وقتی چشم باز باشد یا وقتی خواب‌آلود یا در خواب کامل فرو رفته باشید خبری از امواج آلفا نیست. پس در زمان هوشیاری که چشم‌ها بسته‌اند امواج آلفا قوی‌‎ترین سیگنال‌های مغزی هستند. این امواج میزان تمرکز و توجه شما را نشان می‌دهند. معمولاً پزشک متخصص مغز و اعصاب برای بررسی احتمال ابتلا به بیماری صرع یا آلزایمر انجام تست فرکانس پیک آلفا یا iAPF را توصیه می‌کند. در بررسی اثر ورزش روی قدرت مغزی این تست کمک کننده است.

در پژوهشی که در مورد اثر ورزش بر امواج آلفای مغزی انجام گرفته مشاهده شد که اگر فرد فعالیت فیزیکی شدیدی داشته باشد میزان امواج مغزی آلفایش افزایش پیدا می‌کند. این در حالی است که اگر داوطلب آزمایش ورزش‌های ملایمی مثل دوچرخه سواری یا دویدن آهسته را انجام بدهد تغییر محسوسی در میزان این امواج مشاهده نخواهد شد.

ورزش روی حافظه و قدرت یادآوری اثرگذار است

ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی، دویدن آهسته یا حتی باغبانی می‌توانند به قسمت هیپوکامپوس مغز -همان قسمتی از مغز که به حافظه و یادگیری مربوط است- کمک کنند. به علاوه این قبیل فعالیت‌های فیزیکی احتمالاً می‌توانند سرعت از بین رفتن و کاهش عملکرد هیپوکامپوس که باعث ضعف حافظه به دلیل افزایش سن می‌شود را کاهش بدهند. بر اساس برخی مطالعات چنین پیشنهاد می‌شود که اگر فعالیت فیزیکی‌ای را که انجام می‌دهید دوست داشته باشید رشد و بازسازی این قسمت از مغز افزایش پیدا می‌کند بنابراین فعالیتی را پیدا کنید که به آن علاقه دارید و بعد برای تقویت قوای فکری و حافظه‌تان آن را شروع کرده و ادامه بدهید.

مطلب مرتبط:  ۲۵ تمرین ذهنی که قدرت یادآوری را افزایش می‌دهند

ورزش برای درمان و کنترل افسردگی و اضطراب مفید است

از آنجا که ورزش‌های هوازی نقش به سزائی در کاهش علائم افسردگی و اضطراب دارند به عنوان یکی از توصیه‌های درمانی پزشک معالج یا روان‌درمانگر برای معالجه‌ی بیمار به شمار می‌آیند. به گزارش ۷۲۴پرس دات کام، یکی از دلایلی که باعث اثرگذاری ورزش در بهبود و درمان چنین بیماری‌هایی می‌شود احتمالاً به این مربوط است که فعالیت بدنی سرعت تخریب و آسیب‌دیدگی سلول‌های مغزی را کاهش می‌دهد. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا ورزش اثرات مفیدش را در بهبود شرایط روحی و ذهنی بیمار نشان بدهد؛ بنابراین اگر دچار استرس و اضطراب هستید یا از علائم افسردگی رنج می‌برید هرچه زودتر یک رشته‌ی ورزشی را پیدا کنید که دوستش دارید و آن را به عنوان سرگرمی انتخاب کرده و خودتان را به آن مشغول کنید.

مطلب مرتبط: روش‌های مبارزه با عوارض استرس

فعالیت بدنی قابلیت انعطاف ذهنی و عصبی‌تان را افزایش می‌دهد

نوروپلاستیسیتی یا انعطاف پذیری ذهنی به قابلیت توانایی مغز برای تغییر به هنگام رویایی با مسائل و آموزه‎های جدید و تازه گفته می‌شود. به طور کلی مغزهای جوان‌تر در انعطاف‌پذیری عصبی از مغزهای مسن بهتر عمل می‌کنند، اما مغز افرادی با سنین مشابه هم می‌تواند ظرفیت‌های مختلفی در این قابلیت داشته باشد. یعنی انسان در هر سنی می‌تواند از مسائل جدید استقبال کرده، بر آموخته‌های قبلی‌اش افزوده و یا امور جدیدی را یاد بگیرد.

دانشمندان بر این باورند که هم تمرینات هوازی و هم ورزش‌های قدرتی با استفاده از وزنه می‌توانند مغز شما را منعطف‌تر و نسبت به یادگیری مسائل تازه فعال‌تر و توانمندتر کنند.

مطلب مرتبط: اهداف و راهبردها: چگونه از آنها برای رسیدن به موفقیت استفاده کنیم؟

ورزش به پیشگیری از ابتلا به دمانس یا زوال عقلی کمک می‌کند

افرادی که ورزش نمی‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی مانند آلزایمر و دیگر انواع بیماری‌های دمانس یا زوال عقلی قرار می‌گیرند. این مسأله تا حدی به این مربوط است که ورزش می‌تواند جلوی بسیاری از بیماری‌هایی که می‌توانند زمینه‌ی ابتلا به مشکل زوال عقل را فراهم کنند مثل چاقی، دیابت، فشار خون بالا و افسردگی را بگیرد.

مطلب مرتبط: چگونه حافظه خود را تقویت کنیم؟

داشتن یک فعالیت ورزشی در زندگی روزمره اثر مستقیمی روی سلامت داشته و با کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های بیان شده ریسک ابتلا به بیماری دمانس را هم پائین می‌آورد و این نتیجه برای دانشمندان به اثبات رسیده است. هرچه بخش‌های سفید و خاکستری بافت مغز بیشتر باشد و بافت‌های آسیب‌دیده و بیمار آن کمتر، مغز سالم‌تر و فعال‌تر است.

گردش خون بهتر در مغز با انجام ورزش و تمرین بدنی

ورزش‌های هوازی به گردش خون در مغز کمک می‌کنند. این اثر مفید تا اندازه‌ای به اثر تقویت کننده‌‌ای که ورزش روی قلب و عروق خونی دارد مربوط است. وقتی قلب قوی‌تر باشد و عروق خونی بزرگ‌تر شوند خون بیشتری از قلب به سمت مویرگ‌های مغزی رفته و اکسیژن‌رسانی و تغذیه‌ی سلول‌های مغزی بهتر انجام می‌گیرد. به علاوه وقتی رگ‌های خونی قوی‌تر باشند و جریان خون در مغز بهتر صورت بگیرد ظهور و ساخت پلاک‌هایی در مغز که به بیماری زوال عقل مربوطند متوقف می‌شود.

دانشمندان بر این باورند که جریان خون بهتر در مغز چون باعث تغذیه‌ی بهتر سلول‌های عصبی می‌شود سرعت تخریب و زوال ذهنی را کاهش می‌دهد. آن‌ها به دنبال شفاف کردن شیوه‌ی این اثرگذاری هستند.

ورزش دلیلی برای بهبود انتقال پیام بین سلول‌های عصبی مغز

به گزارش ۷۲۴پرس، پژوهشگران اینطور پیشنهاد می‌دهند که ورزش می‌تواند توانایی شما را برای سازماندهی و تجزیه و تحلیل اطلاعات آن طور که منطقی جلوه بدهد، تقویت کرده و به عبارتی ورزش باعث پیشرفت و ارتقای عملکرد اجرایی شما می‌شود. فقط یک جلسه تمرین می‌تواند تا حد زیادی شما را در این مسأله راه انداخته و شما را وارد فاز جدیدی از قدرت و توانمندی ذهنی کند.

در دراز مدت انجام فعالیت ورزشی می‌تواند ساختار بخش سفید مغز را تغییر داده و باعث بهبود ارتباطات عصبی بین سلول‌های عصبی مغزتان بشود.

ورزش به خواب‌تان هم کمک می‌کند

ما می‌دانیم که ورزش می‌تواند خلق و خوی‌تان را در اواخر روز در وضعیت با ثباتی حفظ کرده، شما را کم‌کم برای فرا رسیدن زمان خواب آرام کرده و چرخه‌ی خواب شبانگاهی‌تان را کامل و بدون هیچ اختلال و بی‌نظمی ممکن کند. این‌که چطور ورزش می‌تواند چنین تأثیری روی مغز داشته باشد واضح و روشن نیست، اما برای دانشمندان مشخص و قابل تأیید است که آن دسته از افرادی که در طول روز فعالیت ورزشی داشته‌اند در هنگام شب خواب عمیق‌تری را -که لازمه‌ی ریکاوری و احیای مغز و بدن در شب و به هنگام خواب است- تجربه کرده‌اند.

مطلب مرتبط: چگونه با بی خوابی ناشی از استرس کرونا مقابله کنیم؟

چقدر ورزش کنیم تا بتوانیم از فواید آن بر سلامت مغزمان سود ببریم؟

استانداردی که در این زمینه وجود دارد این است که سعی کنید در اغلب روزهای هفته روزی ۳۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط داشته باشید؛ تا این مقدار شدت، حد خوبی برای شروع است. اما اگر بخواهید بیشتر از اثرات مثبت ورزش روی سلامت مغزتان استفاده کنید میزان سختی ورزش انتخابی‌تان را دو برابر کنید. البته توجه داشته باشید که طول زمان برنامه‌ی تمرینی‌تان هم مهم است. بر اساس پژوهش‌ها بهترین نتیجه‌ای که می‌شود از ورزش انتظار داشت از انجام تمرینات در محدوده زمانی ۴۵ تا ۶۰ دقیقه حاصل می‌شود.

به پایان این مطلب رسیدیم. امیدوارم از این مرور و همراهی با ۷۲۴پرس لذت برده باشید. فراموش نکنید درست است کرونا بسیاری از فعالیت‌های زندگی نرمال را از ما گرفته است، اما همچنان می‌توانید با انجام حرکات هرچند محدود در منزل، به بهبود سلامت خود کمک کنید. شما چگونه در این روزهای سخت به فعالیت‌های بدنی می‌پردازید؟ این روزها ورزش در کجای زندگی شما قرار دارد؟ فراموش نکنید ایده و تجربیات خود را با ما درمیان بگذارید.