رتبه بندی مواد خوراکی، از بهترین تا بدترین

تصمیم‌گیری در مورد اینکه یک ماده خوراکی برای ما خوب است یا خیر، هیچ وقت کار راحتی نیست. ما گاهی تنها از ذائقه خود پیروی می‌کنیم و به سراغ مواد غذایی می‌رویم که بیشتر از طعم و مزه آنها لذت می‌بریم. دراینگونه مواقع چندان برای‌مان مهم نیست که این ماده غذایی حاوی چه مواد مضر یا مفیدی است و چگونه مصرف آن می‌تواند باعث بهبود کیفیت سلامت ما شده یا برعکس بدن ما را مستعد ابتلا به انواع بیماری‌ها کند. اما اگر به دنبال حفظ نعمت سلامتی خود باشید، باید برچه اساسی مواد خوراکی مورد نیاز را انتخاب کنید؟ این پرسشی است که ممکن است پاسخ آن خیلی ساده نباشد.

بااین‌حال محققان دانشگاه ماساچوست ممکن است با توسعه ابزاری جدید این کار را برای ما راحت‌تر کرده باشند؛ ابزاری که بیش از هشت هزار نوع غذا و نوشیدنی را براساس میزان سلامت آنها رتبه بندی کرده است.

مطلب مرتبط: خواص آلو چیست و چه فوایدی برای سلامت انسان دارد؟

دکتر داریوش مظفریان نویسنده ارشد این مطالعه و رئیس دانشگاه در این رابطه می‌گوید:

«واقعیت این است که عموم مردم در مورد نحوه تشخیص مواد خوراکی سالم و انتخاب بهترین گزینه‌ها در مغازه، رستوران یا کافه تریا دچار سردرگمی می‌شوند. به همین خاطر هم مصرف کنندگان و هم سیاست گذاران و فعالان صنعت تولید مواد غذایی همواره به دنبال ابزارهایی ساده هستند که بتوان به کمک آنها به سمت انتخاب‌های ارجح و سالم‌تر حرکت کرد.

به گزارش ۷۲۴پرس، منابع معتبر این تحقیقات از سوی مؤسسه ملی بهداشت فراهم شده و پشتیبانی از آن را «دنون» (Danone) که یک شرکت و برند جهانی مواد غذایی سلامت محور است به همراه مؤسسه ملی قلب، ریه و خون برعهده دارد.

نحوه عملکرد سیستم رتبه‌بندی مواد غذایی

این سیستم تغذیه‌ای که از آن با عنوان قطب نمای غذا نام برده می‌شود براساس ۹ عامل گوناگون به مواد خوراکی امتیاز می‌دهد که به شرح زیر هستند:

• ویتامین
• مواد معدنی
• نسبت وجود مواد مغذی
• مواد تشکیل دهنده
• مواد افزودنی
• نحوه فرآوری شدن
• فیبر/ پروتئین
• لیپیدهای خاص
• مواد شیمیایی گیاهی

در این سیستم از نمره یک که نشان دهنده ناسالم‌ترین نوع مواد خوراکی تا امتیاز ۱۰۰ که نشان دهنده سالم‌ترین ماده خوراکی است، برای انواع مواد غذایی امتیازی در نظر گرفته می‌شود. محققان می‌گویند غذاها و نوشیدنی‌هایی که بتوانند در این سیستم امتیاز هفتاد به بالا را دریافت کنند، به اندازه‌ای سالم و مغذی هستند که متخصصان خوردن آنها را به افراد پیشنهاد دهند. مواد غذایی که امتیازشان بین ۳۱ تا ۶۰ است، باید در حد اعتدال مصرف شوند، مانند چیپس، سیب زمینی و شیرینی. غذاهایی همچون انواع نودل که امتیازشان کمتر از ۳۰ است باید به میزان کم مصرف شوند.

لائورا رایت، دکتر و استادیار بهداشت عمومی دانشگاه فلوریدای جنوبی معتقد است که وجود این سیستم ممکن است به مردم در انتخاب بهتر مواد غذایی کمک کند، هرچند این سیستم خود هم چندان بی‌عیب و نقص نیست. او می‌گوید:

«من از توسعه ابزاری که به مصرف‌کنندگان راهنمایی‌های درستی را ارائه کند، استقبال می‌کنم و معتقدم دسته بندی غذاها به این شیوه برای مصرف‌کنندگان مفید است. اینکه دراین سیستم به جای دسته‌بندی مواد خوراکی صرفا برساس وجود یک ماده مغذی، سعی شده انواع مواد مغذی موجود در آنها و دیگر ویژگی‌های سلامتی آنها در نظر گرفته شده و آنها را براین اساس دسته بندی کنند، شایان تحسین است»

واقعیت این است که مصرف کنندگان عموما براساس اطلاعات و پیام‌های سلامتی گوناگونی که پیرامون مواد غذایی در دسترس است، دچار سردرگمی می‌شوند. مثلا به آنها گفته می‌شود بهتر است مصرف چربی را کاهش دهند؛ درحالی که برخی از انواع چربی برای سلامت عمومی ما مفید است. اما در این سیستم شاهد ارائه‌ی راهنمایی‌های دقیق‌تری در مورد مواد غذایی هستیم که مصرف‌کنندگان را از گیج شدن نشان می‌دهد. بااین‌حال همانگونه که دکتر رایت می‌گوید این سیستم هم بی‌نقص نیست؛ مثلا رژیم غذایی افراد را به صورت مشخص درنظر نگرفته است.

نحوه رتبه بندی غذاها در سیستم غذای قطب‌نما

به گزارش ۷۲۴پرس (724press.com)، در سیستم غذای قطب‌نما (Food Compass system)، میان وعده و دسرهای شیرین دارای کمترین میانگین نمره بودند؛ درحالی که میوه‌ها با میانگین نمره‌ای در حدود ۷۴، بالاترین امتیاز را به خود اختصاص دادند. پس از آنها سبزیجات قرار دارند که نمره متوسط ۶۹ را به دست آوردند و سپس حبوبات، خشکبار و آجیل و انواع مغزها با میانگین نمره ۶۸ قرار دارند. بدنیست بدانید تقریبا هر نوع میوه به صورت خام، نمره کامل صد را دریافت کرده است.

مطلب مرتبط: چرا رژیم غذایی مدیترانه‌ ای بسیار محبوب است؟

دکتر دانا هونس متخصص تغذیه در مرکز پزشکی دانشگاه کالیفرنیا در لس انجلس در گفتگویی اشاره کرد:

«این استدال وجود دارد که تقریبا هر نوع میوه یا سبزی تازه، به ویژه آنهایی که دارای رنگ روشن هستند، باید عدد ۱۰۰ را دریافت کنند. همین این نکته را یادآوری می‌کنم که تقریبا همه انواع میوه و سبزیجات تازه را باید به هرشکل ممکن مصرف کرد.

زیاد خوردن میوه و سبزیجات تازه به دلیل وجود فیبر و آب در آنها بسیار دشوار است؛ بااین‌حال آنها اغلب جزو مواد خوراکی سیر کننده در نظر گرفته می‌شوند که می‌توانند جلوی پرخوری یا ریزه خواری فرد را بگیرند. به شخصه تا به حال نشنیدم کسی به دلیل خوردن زیاد از حد میوه یا سبزیجات دچار مشکل اضافه وزن و چاقی شده باشد.»

چه نوع مواد خوراکی سالم و مغذی است؟

دکتر رایت اشاره می‌کند که عوامل متعدد در مشخص کردن میزان سالم بودن هر نوع ماده خوراکی نقش دارند که چگالی مواد مغذی یا همان تراکم مواد مفید یکی از آنها است.

این چگالی یا تراکم به معنای میزان مواد مغذی سالم نسبت به محتوای ماده خوراکی از نظر کالری و انرژی است. وقتی این چگالی بالا باشد، یعنی ماده خوراکی مورد نظر دارای مواد مغذی فراوانی است اما کالری آن پایین است. انواع میوه و سبزیجات در این گروه قرار می‌گیرند. درمقابل اگر چگالی مواد مغذی پایین باشد، یعنی مواد مغذی و ارزشمند آن کم اما در عوض کالری بالایی دارد؛ انواع نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه یا آبنبات چنین ویژگی دارند.
اما در مورد نحوه انتخاب غذا دیگر رایت معتقد است که انتخاب سالم کاملا با هدف گذاری سلامتی شخص در ارتباط است. او اشاره می‌کند هر فرد باید به عادات و سبک زندگی فعلی خود نگاه کرده و براساس آن اهداف سلامتی خود را مشخص کند. اینکه آیا دوست دارد مقداری از وزن خود بکاهد؟ یا نه، ترجیح می‌دهد سطح انرژی خود را بالا ببرد؟ پس از مشخص شدن پاسخ به این پرسش‌ها است که می‌توان مواد غذایی را بسته به چیزی که عرضه می‌کنند، اولویت بندی کرد.

به هرحال بهتر است افراد قبل از شروع حتما با یک متخصص تغذیه صحبت کنند تا بهتر بتوانند درجهت رسیدن به اهداف خود گام برداشته و با بهبود عادات غذایی و تغییر سبک زندگی در صورت نیاز، با سرعت بیشتری در جهت رسیدن به ایده‌آل‌های خود حرکت کنند.

به عنوان نقطه شروع برای انتخاب‌هایی سالم‌تر، ایده خوبی است اگر مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کرده و به جای آن به سراغ انتخاب مواد خوراکی گیاهی برویم. توصیه اکید این است که غذاهای فرآوری نشده بیشتری در رژیم غذایی فرد گنجانده شود؛ به عنوان مثال می‌توان انواع میوه، سبزیجات و حتی غلات کامل را در برنامه غذایی روزانه استفاده کرد. همچنین بدنیست از غذاهایی با منشأ حیوانی هم کاهش پیدا کند. مثلا می‌توان از میزان مصرف انواع گوشت و همینطور شیر کاست. داده‌های متعددی وجود دارد که از این واقعیت که این مواد غذایی ممکن است دارای اثرات التهابی باشند ، پشتیبانی می‌کنند. همچنین در صورتی که به سبزیجات یا میوه تازه دسترسی ندارید هم نگران نباشید، می‌توان انواع منجمد شده آن‌ها را استفاده کرد که هم ارزان‌تر هستند و هم درصورت صحیح بودن روش آماده سازی، مواد مغذی خود را تاحد زیادی حفظ کرده‌اند.

البته ما همه دوست داریم غذا طعم و کیفیتی عالی داشته و ظاهرش اشتهابرانگیز باشد. بنابراین شاید سخت باشد که طعم غذاهایی که سالم هستند را به راحتی تحمل کنیم. به‌هرحال کمتر کسی می‌تواند انکار کند که طعم غذاهای فرآوری شده با اضافه شدن آن هم مواد مضر اما خوشمزه مثل نمک، شکر و چربی بیشتر به مذاق ما خوش می‌آید تا مثلا یک بشقاب سالاد رژیم که تازه به جای سس با طعم دهنده‌های سالم‌تر مزه‌دار شده است. به همین خاطر عجیب نیست اگر بگوییم ما طعم واقعی غذا را فراموش کرده‌اید، بنابراین قبل از هر تصمیمی باید قید مزه‌های مصنوع و خوراکی‌های تصفیه و فرآوری شده را کنار بگذاریم و آماده امتحان کردن طبیعی، سالم و مغذی‌ترین مواد غذایی موجود همچون میوه و سبزیجات باشیم.

مطلب مرتبط: سبزیجات زرد چه خواصی دارند و چرا باید در برنامه غذایی روزانه مورد استفاده قرار بگیرند؟

به پایان این مطلب رسیدیم، امیدوارم همراه با ۷۲۴پرس دات کام برای شما لذت بخش و آموزنده بوده باشد. نظر شما در مورد تغییر برنامه غذایی روزانه چیست؟ آیا شما جزو طرفداران پروپاقرص محصولات کارخانه‌ای و فرآوری شده‌اید یا میز و سفره‌تان را با انواع مواد خوراکی مغذی همچون میوه و سبزی می‌آرایید؟ فراموش نکنید ما همچنان مشتاق شنیدن نظرات و تجربیات شما عزیزان هستیم.