همه چیز درباره کم خونی و انواع آن

کم خونی چیست؟

آنمی یا کم‌ خونی وقتی به وجود می‌آید که میزان گلبول قرمز موجود در خون برای حمل اکسیژن به بافت‌ و اندام‌های بدن کافی نباشد. به این ترتیب، اکسیژن‌رسانی ناقص باعث می‌شود شخص احساس ضعف و خستگی داشته باشد.

انواع مختلفی از آنمی وجود دارد که هر کدام به دلیل خاصی رخ می‌دهند. مشکل کم‌ خونی یا می‌تواند شرایطی موقتی باشد یا این که زمان طولانی فرد را تحت تأثیر قرار بدهد و شدتش از خفیف تا شدید متغیر باشد. بنابراین وقتی به ابتلا به آنمی شک کردید بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید تا مشخص بشود آیا واقعاً دچار مشکل هستید یا نه. کم‌ خونی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدّی باشد.

 اقدامات درمانی کم خونی معمولاً از دریافت مکمل‌های غذایی شروع می‌شود تا استفاده از داروهای مخصوص. مهم این است که با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متنوع از ابتلا به برخی انواع آنمی جلوگیری کنیم.

انواع آنمی

• آنمی آپلاسیک
• آنمی ناشی از فقر آهن
• کم خونی ناشی از گلبول‌های قرمز داسی شکل
• تالاسمی
• آنمی ناشی از فقدان ویتامین

علائم کم خونی

علائم و نشانه‌های آنمی بسته به علت آن متفاوت است. اگر در نتیجه‌ی یک بیماری مزمن به وجود آمده باشد آن بیماری می‌تواند علائم کم خونی را پنهان کند؛ بنابراین آنمی با آزمایش‌های دیگری که برای شرایط متفاوتی هستند قابل تشخیص خواهد بود. پس نه تنها وجود عامل ایجادکننده‌ی آنمی در شخص با توجه به علائم ظاهر شده در او باید در نظر گرفته شود، بلکه باید شرایطی را هم متصور شد که اصلاً بیمار متوجه کم خونی خود نبوده و نشانه‌های ابتلا به کم خونی را ندارد. اما اگر قرار بود به دنبال نشانه‌های ابتلا به کم خونی باشیم باید به چه علائمی دقت می‌کردیم:

• خستگی
• ضعف و بی حالی
• زردی و رنگ پریدگی پوست
• ضربان قلب نا‌منظم
• تنفس کوتاه
• سرگیجه، گیجی یا کم شدن هوش و حواس
• درد قفسه سینه
• دست و پای سرد
• سردرد

مطلب مرتبط: ۷ نشانه کم خونی و روش‌های درمان آن را بشناسید

در ابتدا آنمی می‌تواند خیلی خفیف باشد به طوری که حتی متوجه ابتلا به آن نشوید، اما به مرور با بدتر شدن کم خونی علائم آن هم بدتر خواهد شد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

به گزارش ۷۲۴پرس (724press.com)، وقتی بدون دلیل خاصی احساس خستگی می‌کنید بهتر است که با یک پزشک مشاوره کنید. به غیر از آنمی دلایل بسیار دیگری هم وجود دارد که می‌تواند دلیلی برای خستگی شما باشد و الزاماً هر حس خستگی‌ای را نمی‌شود به کم خونی ربط داد. بعضی افراد وقتی که برای اهدای خون می‌روند متوجه می‌شوند که هموگلوبین پائینی دارند و این حکایت از ابتلا به کم خونی دارد. بنابراین اگر برای اهدای خون رفتید و به شما گفته شد به خاطر پائین بودن هموگلوبین شرایط اهدا ندارید حتماً به یک پزشک مراجعه کنید.

چرا کم خون می‌شویم؟

آنمی وقتی ایجاد می‌شود که خون، به قدر کافی گلبول قرمز نداشته باشد. این وضعیت در نتیجه‌ی یکی از موارد زیر می‌تواند رخ بدهد:

• بدن شما گلبول قرمز کافی تولید نمی‌کند
• وجود یک خونریزی، میزان از دست رفتن گلبول‌های قرمز را خیلی بیشتر از تولید و جایگزینی آن کرده است
• خود بدن گلبول‌های قرمز را تخریب می‌کند

وظیفه‌ی گلبول‌های قرمز در بدن چیست؟

بدن ما سه نوع سلول خونی می‌سازد: گلبول‌های سفید برای مبارزه با عفونت‌ها، پلاکت‌ها برای کمک به تشکیل لخته و قطع خونریزی‌ها و گلبول‌های قرمز برای حمل اکسیژن در سرتاسر بدن.

در داخل گلبول‌های قرمز یک پروتئین غنی از آهن وجود دارد به نام هموگلوبین. هموگلوبین باعث رنگ قرمز این سلول‌هاست. به خاطر وجود هموگلوبین گلبول‌های قرمز می‌توانند اکسیژن را از ریه‌ها دریافت کرده، در سرتاسر بدن به سلول‌ها رسانده و بعد دی اکسید کربن تولید شده توسط آنها را جذب کرده و برای دفع شدن از بدن دوباره به ریه‌ها برسانند.

بیشتر سلول‌های خونی به خصوص گلبول قرمز در داخل مغز استخوان یا همان بافت اسفنجیِ درونِ بسیاری از استخوان‌های بزرگ بدن ساخته و تولید می‌شوند. برای این که هموگلوبین و گلبول قرمز در داخل مغز استخوان ساخته بشود بدن به آهن، ویتامین ب-۱۲، فولات و دیگر مواد ارزشمند غذایی جذب شده از مواد خوراکی مصرفی در طول روز، نیاز دارد.

مطلب مرتبط: انواع کم خونی و نشانه‌های آن را بشناسید

انواع آنمی و دلایل ایجاد آن‌ها

انواع مختلف کم خونی دلایل متفاوتی هم دارند که با شناختن هر کدام می‌توان به دلیل ایجاد آنمی پی برد:

۱. آنمی ناشی از فقر آهن

معمول ترین نوع کم خونی، کم خونی ناشی از کمبود آهن در بدن است. مغز استخوان برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد و اگر آهن کافی در اختیار نداشته باشد نمی‌تواند هموگلوبین کافی برای گلبول‌های قرمز تولید کند.

این نوع کم خونی در بسیاری از زنان باردار رخ می‌دهد اگر آن‌ها مکمل‌های آهن مصرف نکنند. به علاوه از دست دادن خون از بدن با یک قاعدگی شدید، یک جراحت و بریدگی در بدن، سرطان و همینطور مصرف منظم داروهای ضد درد بدون نسخه به خصوص آسپرین که با از بین بردن پوشش داخلی معده می تواند باعث خونریزی بشود، هم باعث ایجاد آنمی ناشی از فقر آهن می شوند.

۲. آنمی ناشی از کمبود ویتامین

در کنار آهن، بدن به فولات و ویتامین ب-۱۲ هم برای تولید میزان کافی گلبول‌های قرمز سالم نیاز دارد. اگر برنامه‌ی غذایی روزانه‌ی شما فاقد این دو و دیگر مواد ارزشمند غذایی باشد سرعت فرآیند تولید گلبول‌های قرمز در بدن کاهش پیدا می‌کند. گاهی اوقات فرد ویتامین ب-۱۲ کافی دریافت می‌کند، اما بدنش قادر به جذب ویتامین نیست. این حالت می‌تواند منجر به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین -که یک آنمی خطرناک و کشنده است- بشود.

۳. آنمی ناشی از التهاب

بیماری‌های خاصی مثل سرطان، اچ آی وی یا ایدز، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های کلیوی، بیماری التهابی روده یا کُرون و دیگر بیماری‌های التهابی حاد و مزمن می‌توانند روی فرآیند تولید گلبول‌‌های قرمز اثر بگذارند.

۴. کم خونی آپلاستیک

این نوع آنمیِ نادر و تهدید کننده‌ی سلامت بیمار، زمانی ایجاد می‌شود که بدن نمی‌تواند به اندازه کافی گلبول‌های قرمز تولید کند. عفونت‌ها، داروهای شیمیایی خاص، بیماری‌های خود ایمنی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمّی دلایل ابتلا به آنمی آپلاستیک هستند.

۵. آنمی مرتبط با بیماری‌های مغز استخوان

به گزارش ۷۲۴پرس دات کام، بیماری‌های مختلفی مانند لوکمی یا سرطان خون و میلو فیبروزیز روی فرآیند تولید سلول‌های خونی در داخل مغز استخوان اثر می‌گذارند و می‌توانند دلیلی برای ابتلا به بیماری آنمی باشند. اثرات و عوارض جانبی این نوع بیماری‌های سرطانی و سرطان‌گونه باعث ایجاد اختلالات و ناهنجاری‌های خفیف تا شدید و کشنده‌ای در بدن می‌شوند.

۶. آنمی همولیتیک

در این نوع کم خونی تخریب یا همولیز گلبول‌های قرمز خون سریع‌تر از آنچه که مغز استخوان بتواند جایگزین کند صورت می‌گیرد. بیماری‌های خونی خاصی روند تخریب گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهند. این دسته از کم خونی‌ها یا با وراثت به فرد منتقل می‌شوند یا بدون هیچ پیش زمینه‌ی ژنتیکی خود را نشان می‌دهند.

۷. آنمی ناشی از  گلبول‌های قرمز داسی شکل

این کم خونی ارثی و بعضاً جدی یک نوع آنمی همولیتیک یا تخریب گلبول قرمز خون به حساب می‌آید. در خون فردی که این مشکل را دارد به خاطر شکل معیوب هموگلوبین گلبول‌های قرمز هم تغییر شکل داده و به جای شکل گرد طبیعی شبیه داس می‌شوند. گلبول‌های قرمزی که از فرم طبیعی خود خارج شده‌اند عمر کوتاه‌تری دارند و خیلی زود از بین می‌روند. در نتیجه کمبود گلبول‌های قرمز در خون به حالت مزمن در می‌آید.

مطلب مرتبط: همه چیز درباره لخته های خون

عوامل خطر ساز

مواردی که در ادامه بیان می‌شوند شما را بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنمی قرار می‌دهند:

۱. رژیم غذایی فاقد ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید و ضروری برای بدن

اگر خوراکی‌هایی که در برنامه‌ی تغذیه‌ای شما قرار دارند آهن، ویتامین B-12 و فولات کمی داشته باشند احتمال ابتلا به کم خونی در شما بیشتر می‌شود.

مطلب مرتبط: ۱۰ ویتامین برتر که به خانم‌ ها توصیه می‌شود

۲. اختلالات عملکرد روده

هر گونه اختلال در عملکرد روده‌ها که باعث عدم جذب مواد ارزشمند غذایی در روده‌ی کوچک بشود -مثل بیماری کُرون که بیماری التهابی روده به خصوص روده‌ی بزرگ و ایلئوم است و بیماری سلیاک- می‌تواند خطر ابتلا به بیماری کم خونی را افزایش بدهد.

۳. عادت ماهیانه 

به طور کلی زنانی که هنوز یائسه نشده‌اند و عادت ماهیانه دارند نسبت به مردان و زنان یائسه بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری فقر آهن هستند؛ چرا که عادت ماهیانه باعث از دست رفتن گلبول‌های قرمز می‌شود.

۴. حاملگی

زن بارداری که مولتی ویتامین و مکمل‌های دارویی حاوی آهن و اسید فولیک مصرف نکند فرد مستعدی برای ابتلا به آنمی و کم خونی است.

۵. بیماری‌های مزمن

افرادی که وضعیت سلامتی مناسبی ندارند و به بیماری‌های مزمن و تحلیل برنده‌ی سلامت همچون سرطان، نقص عملکرد کلیه، دیابت و غیره مبتلا هستند در معرض خطر ابتلا به آنمی وابسته به بیماری‌های خاص قرار دارند. این بیماری‌ها می‌توانند منجر به از دست رفتن گلبول‌های قرمز خون بشوند.

۶. زخم‌های داخلی

خونریزی‌های اندک اما مزمنی که در هر یک از اندام‌های داخلی بدن به دلیل زخم یا دیگر دلایل وجود داشته باشند می‌توانند خیلی تدریجی ذخایر آهن بدن را تخلیه کرده و باعث آنمی ناشی از فقر آهن بشوند.

۷. سابقه‌ی خانوادگی

اگر در خانواده‌تان شخصی را دارید که آنمی ارثی دارد مثل آنمی ناشی از گلبول‌های قرمز داسی شکل، احتمال بیشتری دارد که شما هم درمعرض چنین بیماری‌ای قرار بگیرید.

۸. دیگر دلایل

وجود مواردی همچون عفونت‌های خاص، بیماری‌های خونی و اختلالات خود ایمنی در بدن خطر کم خونی را در یک فرد افزایش می‌دهند. مصرف الکل، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمّی و استفاه از بعضی داروهای پزشکی می‌توانند روی فرآیند تولید گلبول‌های قرمز اثر بگذارند و منجر به آنمی شوند.

۹. سن

اشخاصی که بالای ۶۵ سال سن دارند ریسک بیشتری برای ابتلا به بیماری کم خونی دارند.

عوارض کم خونی

اگر آنمی درمان نشود باعث مشکلات بسیاری برای سلامت می‌شود که از آن‌ها می‌شود به موارد زیر اشاره کرد:

۱. خستگی شدید

آنمی حاد باعث می‌شود فرد مبتلا همیشه احساس خستگی شدیدی داشته و نتواند امور روزمره‌اش را به انجام برساند.

۲. عوارض بارداری

زن بارداری که دچار آنمی ناشی از کمبود فولات در بدنش شده به احتمال بیشتری با عوارض بارداری مثل زایمان پیش از موعد رو به رو خواهد شد.

۳. مشکلات قلبی

آنمی به عنوان یک مشکل خونی می‌تواند باعث ایجاد اختلال در ریتم ضربان قلب شده و مسبب آریتمی یا افزایش ضربان قلب و نامنظم شدن ریتم آن بشود. به گزارش ۷۲۴پرس، قلب فردی که کم خونی دارد باید برای جبران کمبود اکسیژن، خون بیشتری را به سمت ارگان‌های داخلی پمپ کند که در نتیجه یا حجم قلب افزایش پیدا می‌کند یا دچار نقص عملکردی می‌شود.

۴. مرگ

برخی آنمی‌های وابسته به ژنتیک و وراثت مثل آنمی ناشی از گلبول‌های قرمز داسی شکل باعث می‌شوند فرد مبتلا در معرض عوارض تهدید کننده‌ی حیات قرار بگیرند. از دست دادن حجم زیادی از خون باعث کم خونی شدید و خطرناکی می‌شود که می‌تواند برای بیمار کشنده باشد.

پیشگیری از آنمی

بسیاری از انواع کم خونی قابل پیشگیری نیستند اما می‌شود با مصرف ویتامین‌ها و مواد معدنی متنوع و لازم برای سلامت بدن از ابتلا به آنمی‌های ناشی از فقدان آهن، فولات و ویتامین ها اجتناب کرد. این ویتامین‌ها و مواد معدنی مفید شامل موارد زیر هستند:

آهن

خوراکی‌هایی که غنی از آهن هستند شامل گوشت گاو و دیگر گوشت‌ها، حبوبات، عدس، غلات غنی شده با آهن، سبزیجات برگدار با برگ‌های سبز تیره و میوه‌های خشک می‌باشند.

فولات

فولات که محصول شیمیایی ساخته شده از اسید فولیک است در میوه و آب میوه، سبزیجات برگدار با برگ سبز تیره، نخود فرنگی، لوبیا چشم بلبلی، بادام زمینی و محصولاتی که از غلات غنی شده تهیه شده‌اند مثل نان، غلات صبحانه، پاستا و برنج یافت می‌شود.

ویتامین ب-۱۲

نیاز بدن به این ویتامین مفید را می شود از طریق مصرف گوشت، محصولات لبنی، غلات غنی شده و محصولات ساخته شده از سویا مانند سس سویا و پنیر توفو  تأمین کرد.

ویتامین سی

مرکبات و آب‍میوه‌ی آن‌ها، انواع فلفل، کلم بروکلی، گوجه فرنگی، توت فرنگی و صیفی جات مثل هندوانه،خربزه و طالبی منبع خوبی برای ویتامین سی هستند. این مواد پر خاصیت به عمل جذب آهن در بدن هم کمک می‌کنند.

اگر مشخص شود که نمی توانید نیاز بدن‌تان را به این مواد ارزشمند غذایی از طریق مصرف مواد غذایی روزانه تأمین کنید با پزشک‌تان در مورد مصرف مکمل مولتی ویتامین مناسب مشورت کنید.