دلایل و درمان آکنه و جوش صورت

آنچه درباره جوش صورت و آکنه باید بدانید

پرداختن به جزئیات صورت و ترسیم نقشه‌ی چهره، علمی است که از چین باستان و علم پزشکی آیوروِدیک «Ayurvedic» گرفته شده است و امروزه کاربرد بسیاری در طب نوین دارد. آیورودیک علمی است باستانی در کشور هند که بر طبق آموزه‌های آن از گیاهان طبی، ماساژ و یوگا برای درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود. روش‌های سنتی، بخش‌های خاصی از پوست صورت که بیشتر مستعد بروز آکنه هستند را به سلامت اندام‌ها و دیگر سیستم‌های موجود در بدن مرتبط می‌دانند.

به گزارش ۷۲۴ پرس دات کام، شواهد علمی کمی وجود دارد که وجود ارتباط بین سلامت اندام‌های داخلی و بروز آکنه در پوست صورت را تأیید کنند. هرچند برخی پژوهش‌ها مؤید تأثیرگذاری عواملی خاص در پدیدار شدن آکنه در نقاط به خصوصی از پوست چهره هستند. در ادامه با این عوامل و نقش آن‌ها آشنا خواهید شد. اما در ابتدا لازم است بدانیم چرا صورت‌مان جوش می‌زند.

مطلب مرتبط: ۱۰ علت پنهان آکنه و جوش و راه‌های خلاص شدن از آن

نقاط مستعد بروز جوش در صورت

پوست اگرچه مانند یک لایه‌ی پوشاننده تمام سطح بدن ما را در بر گرفته و همچون سدی غیر قابل نفوذ در برابر ورود عوامل خارجی عمل می‌کند، اما نیاز به مراقبت و رعایت بهداشت هم دارد و گاهی خودش درگیر عارضه و بیماری می‌شود. به عنوان مثال اگر منافذ پوست با سلول‌های مرده و چربی مسدود شوند کم‌کم باید منتظر بروز جوش باشیم. نتیجه‌ی این وضعیت ظاهر شدن جوش‌های چرکی سر‌سفید و سرسیاه است. علاوه بر این باکتری‌ها هم برای پوست مضر بوده و اگر به داخل سلول‌ها نفوذ کنند در آنجا تکثیر شده و تولید چرک می‌کنند. به عنوان نمونه باکتری خاصی به نام «پروپیونی‌باکتریوم» «Propionibacterium» در ایجاد آکنه‌های ملتهب و قرمز رنگ در سطح پوست نقش مهمی دارد.

نکته‌ی مهم این است که نقاط معینی از پوست صورت به دلایل مختلف بیشتر در معرض بروز جوش و آکنه هستند. این نقاط عبارتند از:

۱. خط رویش مو و ناحیه‌ی گیجگاهی

آکنه‌ای که در محل خط رویش مو و شقیقه‌ها ظاهر می‌شود به نام آکنه‌ی پیشانی شناخته شده است. این جوش‌ها احتمالاً بر اثر استفاده از محصولات خاص مراقبت و بهداشت مو به وجود می‌آیند. اگر دلیل ایجاد جوش، محصولات مراقبت از مو باشد این آکنه اسم ویژه‌ای پیدا می‌کند یعنی آکنه‌ی پمادی. این نوع به خصوص از عارضه‌ی پوستی، به جنسیت فرد و نوع پوست او ربطی ندارد و در هر دو جنس، چه با پوست خشک، چرب یا مختلط دیده می‌شود.

وقتی محصولات بهداشتی مراقبت از مو که روغنی و چرب باشند، حین استفاده بر روی مو و کف سر به پوست صورت به خصوص در نزدیکی خط رویش موها پاشیده یا مالیده شوند، به راحتی منافذ پوست را می‌بندند و زمینه را برای بروز جوش فراهم می‌کنند. از جمله مواد اولیه‌ای که در محصولات بهداشتی مراقبت از مو مخصوصاً نرم‌کننده‌ها وجود دارند و می‌توانند عاملی برای بروز آکنه باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیکلوپنتازیلوکسان
• دایمتیکون
• دی متیل آمینو پروپیل متا آکریلات «DMAPA» و پلی وینیل پیرولیدون «PVP»
• آکریلات‌ها
• پنتنول
• سیلیکون
• کواترنیوم۷۰
• روغن‌ها
• وازلین

اگر در فرمولاسیون محصولاتی که به هر دلیلی برای مراقبت از موهای‌تان استفاده می‌کنید از حداقل مقدار این مواد استفاده شده باشد یا اگر کلاً فاقد این ترکیبات باشد تا حد زیادی خیال‌تان از ابتلا به جوش در شقیقه‌ها و نزدیک محل رویش مو راحت راحت خواهد شد. در هر صورت بهتر است نگذارید محصولات بهداشتی ویژه‌ی مو که چرب هستند به پوست صورت‌تان مالیده شود.

۲. ناحیه‌ی تی شکل: پیشانی، بینی و چانه

غدد چربی موجود در پوست ماده‌ای به نام سِبوم تولید و ترشح می‌کنند که یک نوع روغن بوده و وظیفه‌ی آن مرطوب نگه داشتن و محافظت از پوست است. ترشح به اندازه‌ی این ماده برای سلامت پوست لازم است؛ اما ترشح بیش از اندازه‌ی سبوم زمینه‌ی بروز جوش را فراهم می‌کند. بنابراین نقاطی از پوست که میزان ترشح سبوم در آن‌جا زیاد باشد بیشتر در معرض شکل‌گیری و بروز جوش هستند.

پژوهشگران در پژوهشی که روی ۹۱۴ فرد مبتلا به جوش صورت انجام دادند نشان دادند بین میزان تولید سبوم و میزان بروز جوش در ناحیه‌ی تی شکل صورت یا همان محدوده‌ی پیشانی، بینی و چانه رابطه‌ی مهناداری وجود دارد.

جالب این‌که  افراد جوانتر در ناحیه‌ی U شکل پوست صورت‌شان یعنی گونه‌ها و چانه بیشتر از ناحیه‌ی تی شکل، جوش می‌زنند.

۳. گونه‌ها

جالب است بدانید که مالش، تماس و هرگونه اصطکاکی روی پوست گونه‌ها می‌تواند باعث ایجاد جوش در این ناحیه بشود. آکنه‌ای که در این حالت بروز پیدا کند را به نام آکنه‌ی مکانیکی می‌شناسند؛ یعنی جوشی که در نتیجه یک عمل فیزیکی یعنی مالیدن و سائیدگی پوست ظاهر می‌شود.

به عنوان مثال استفاده از گوشی موبایل و چسبیدن صفحه‌ی گوشی به پوست صورت یا حتی تماس و سایش پوست گونه‌ها با بالش و همینطور استفاده از لوازم و پوشش‌هایی که تسمه‌ی چرمی داشته و با پوست گونه برخورد مداوم دارند مثل کلاه کاسکت به عنوان عوامل ایجاد کننده‌ی آکنه‌ی مکانیکی شناخته می‌شوند.

بهتر است بدانید آکنه‌ی مکانیکی صرفاً خاص پوست گونه نیست و می‌تواند در سایر بخش‌های بدن که با لباس یا وسیله‌ی خاصی تماس نزدیک و ساینده دارند هم پدیدار بشود. به علاوه این نوع جوش بیشتر در ورزشکاران دیده می‌شود.

مطلب مرتبط: ۱۰ علت پنهان آکنه و جوش و راه‌های خلاص شدن از آن

به طور معمول وقتی عامل محرک شناخته و کنار گذاشته شود این جوش‌ها هم بهبود پیدا می‌کنند.

۴. خط آرواره و فک

علیرغم اینکه دانشمندان دوست دارند بین بروز جوش در خط آرواره را به نوسانات هورمونی مرتبط بدانند محققین چنین تصوری را تکذیب کرده و متخصصین را به چالشی جدی جهت ارائه‌ی دلیلی قانع‌کننده برای بیان این ارتباط دعوت می‌کنند. در واقع هیچ شاهد و مدرکی وجود ندارد که بتواند جوش‌های فک و چانه را به اختلالات هورمونی ربط بدهد.

به گزارش ۷۲۴پرس (724press.com)، در هر دو جنس زن و مرد، غدد آدرنال هورمونی به نام دی‌هیدروپیاندروسترون «DHEA-S» ترشح می‌کنند. پژوهشی نشان داده است در زنان بالغی که گرفتار آکنه‌ی صورت هستند سطح این هورمون در محدوده‌ی خفیف تا متوسط قرار دارد. به علاوه در این تحقیق دیده شد ۳۹ الی ۸۵ درصد زنانی که آکنه دارند چند روز قبل از زمان قائدگی‌شان شاهد بدتر شدن وضعیت جوش‌های‌شان هستند.

با وجود این اندک تحقیقات که تاکید بر اهمیت تغییرات هورمونی با بروز جوش دارند اما در نهایت افراد زیادی هم وجود دارند که بدون ابتلا به اختلالات هورمونی آکنه دارند. هرچند شاید عوامل دیگری مثل افزایش حساسیت غدد چربی پوست به هورمون‌ها را بشود دلیلی برای بروز آکنه در نظر گرفت.

درمان جوش صورت

چندین نوع درمان موضعی برای مبارزه با باکتری‌های ایجاد کننده‌ی جوش، التهاب پوستی و ترشح بیش از اندازه‌ی غدد چربی که همگی عوامل بروز آکنه هستند وجود دارد. داروهای موضعی، بدون نسخه در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند که با مشاوره با دکتر داروساز می‌توان داروی مناسب را انتخاب کرد. از جمله چند محصول مؤثر و کاربردی برای درمان آکنه که مصرف بیشتری دارند و می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید موارد زیر را می‌توان نام برد:

• بنزوئیل پراکساید: این ماده در درجه‌ی اول برای مبارزه با باکتری پروپیونی‌باکتریوم و جوش ناشی از فعالیت آن بر روی پوست استفاده می‌شود.
• رتینوئیدهای موضعی: رتینوئیدها ترکیباتی هستند که از نظر ساختار شیمیایی شبیه ساختار ویتامین اِی «A» می‌باشند. این داروها مانع از ترشح بیش از اندازه‌ی چربی توسط غدد چربی پوست شده و با کنترل چربی پوست به پاکسازی و باز شدن منافذ پوست کمک می‌کنند. از جمله‌ی این دسته داروها می‌توان آداپلین یا دیفرین ۰.۱ درصد را نام برد.
• اسید سالیسیلیک: این دارو برای برطرف کردن انسداد منافذ پوستی استفاده می‌شود.

برای موارد شدیدتر و آکنه‌های ملتهب، دردناک و بدظاهر که بی‌توجهی به آن‌ها باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری در بافت سطح پوست در دراز مدت می‌شود، باید حتماً به پزشک متخصص مراجعه کرد تا داروهای آنتی‌بیوتیکی برای فرد تجویز شود. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا موضعی برای مبارزه با باکتری‌ها و التهاب پوست مناسب هستند.

داروی ایزوترتینوئین یا آکوتان دارویی است که معمولاً افراد برای آکنه‌های شدید و مزمن دریافت می‌کنند. البته این دارو باید چهار تا پنج ماه به طور مرتب مصرف شود و نتیجه‌ی نهایی هم از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علیرغم اینکه داروی آکوتان از سوی متخصصین پوست برای درمان آکنه‌ی مزمن مفید و مؤثر است، عوارض جانبی جدی و قابل توجهی هم دارد که بیمار باید از تمامی جوانب مصرف آن آگاهی داشته، با صلاحدید خود و پزشکش درمان را شروع کرده و در طی مصرف نیز  تحت نظر پزشک باشد.

مطلب مرتبط: کدام داروها آکنه و جوش‌های صورت را درمان می‌کنند؟

اگر پزشک احتمال بدهد که به هر نوعی بروز آکنه به دلیل اختلالات هورمونی ایجاد شده، ترکیبی از داروهای ضدبارداری خوراکی را برای بیمار تجویز می‌کند. مصرف این داروها برای چنین درمانی از سوی سازمان غذا و دارو «FDA» مورد تأیید است. متخصصین معتقدند که داروهای هورمونی ضدبارداری مؤثرترین وسیله برای کاهش هورمون‌هایی هستند که با تولید سبوم یا چربی پوست، به بروز جوش کمک می‌کنند. بعد از شش ماه استفاده، قرص‌ ضدبارداریِ ترکیبی همان نتیجه‌ی مفیدی را به دست می‌دهد که مصرف آنتی‌بیوتیک می‌تواند ایجاد کند. البته مصرف این قرص‌ها باید با تجویز پزشک صورت بگیرد؛ چرا که به عنوان مثال داروی هورمونی دارای هورمون پروژسترون مثل نِکسپِلانون می‌تواند باعث بدتر شدن آکنه شود.

اگر روش‌های درمانی مؤثر واقع نشوند بیمار به مصرف داروهای آنتی‌آندروژن نظیر اسپیرونولاکتون تشویق می‌شود که جزو داروهایی به شمار میاد که برای چنین منظوری یک داروی پیشنهادی هستند؛ در واقع از قابلیت‌های جانبی داروهای آنتی‌آندروژن استفاده برای درمان جوش بوده و به طور رسمی برای کاربرد پزشکی در این زمینه نام برده نشده‌اند. به گزارش ۷۲۴پرس دات کام، در تحقیقی که بر روی ۲۷ زنی که از ترکیب داروهای ضدبارداری خوراکی و اسپیرونولاکتون برای درمان استفاده کرده بودند، مشاهده شد ۸۵ درصد شرکت‌کنندگان بعد از شش ماه استفاده مرتب یا به طور کامل بهبود پیدا کرده بودند یا میزان آکنه‌های صورت‌شان تا حد زیادی کم شده بود.

مطلب مرتبط: بایدها و نبایدهای داروی راکوتان برای درمان آکنه

پیشگیری از آکنه

برای پیشگیری از ظهور جوش‌های ملتهب و دردناک که مدت زیادی ما را درگیر خودشان می‌کنند هیچ‌چیزی بهتر و مناسب‌تر از رعایت بهداشت و شستشوی مناسب نیست. به همین جهت بعد از انجام فعالیت‌های فیزیکی یا هر امری که منجر به تعریق می‌شود صورت خود را به آرامی با یک شوینده‌ی ملایم غیرساینده و آب ولرم بشوئید. روزی یک یا دوبار در روز مناسب است.

 هر محصول بهداشتی یا آرایشی که به پوست صورت می‌رسد باید عاری از روغن باشد. اگر از مواد ترکیبی ساخته شده توسط دکتر داروساز و با تجویز متخصص استفاده می‌کنید باید به گونه‌ای فرموله شده باشد که حداقل مقدار چربی را داشته باشد و باعث انسداد منافذ پوستی نشود.

مطلب مرتبط: ۱۵ درمان اثر بخش خانگی برای رفع جوش و آکنه

از تماس مداوم پوست صورت پرهیز کنید چرا که اصطکاک پوستی می‌تواند زمینه‌ساز بروز جوش باشد. به علاوه سعی کنید از روبالشی و ملافه‌ی تمیز استفاده کنید.

موها را از روی پوست صورت‌تان کنار بزنید و اگر از هر محصول آرایشی و بهداشتی مراقبت از مو استفاده می‌کنید در زمان مناسب موها را شستشو بدهید تا چربی مواد بر روی پوست صورت ننشیند.

سعی کنید سبک زندگی سالم را پیشه کنید، ورزش کنید، مواد مغذی و مفید بخورید و استرس خود را کنترل کنید. این اقدامات به پیشگیری از بروز آکنه کمک می‌کند.

خوراکی‌هایی را در برنامه‌ی غذایی خود بگنجانید که دارای حداقل میزان قند بر طبق لیست شاخص گلایسمی مواد غذایی هستند. پژوهشگران دریافته‌اند مردم بومی‌ ساکن در کشورهایی که شاخص گلایسمی مواد غذای مصرفی‌شان در حداقل مقدار ممکن است، مثل پاپوآگینه نو و پاراگوئه هیچ گزارشی مبنی بر ابتلا به آکنه و عوارض آن نداشته‌اند. به علاوه تحقیقی که روی ۴۳ مرد مبتلا به آکنه انجام گرفته نشان داده است پیروی از یک رژیم غذایی با حداقل میزان قند دریافتی بیشتر از یک رژیم کم کربوهیدرات، آکنه‌ی بیمار را کاهش و بهبود می‎‌دهد. در ضمن احتمالاً بشود وجود رابطه‌ای را بین مصرف لبنیات و بروز آکنه تأیید کرد که البته ممکن است یا به دلیل هورمون‌هایی باشد که در شیر وجود دارد یا میزان قند موجود در آن دلیلی برای محرک بودنش باشد. این مسأله با مصرف شیر معمولی و شیر بدون خامه قابل انتظار است.

 تا جای ممکن جلوی استرس را در خودتان بگیرید و زمانی را برای آرام شدن و رهایی از فشار ذهنی در نظر داشته باشید. مطالعه‌ای که روی ۲۲ داوطلب انجام گرفته نشان داده است که شدت جوش‌های فرد در زمان حوادث استرس‌زا و پرفشار مثل زمان امتحانات بیشتر می‌شود. تحقیق دیگری تأیید کرده است که آرام سازی خود و انجام تمرین‌هایی که به رفع استرس کمک می‌کنند باعث بهبود جوش‌ها می‌شوند؛ آنگونه که وقتی تمرین‌های خودکنترلی و آرام‌سازی قطع بشوند دوباره جوش‌ها پدیدار می‌شوند.