خواص شگفت انگیز مریم گلی برای سلامت انسان

مریم گلی گیاهی است که به ویژه در زمینه‌ی آشپزی و طبخ غذاهای مختلف در اقصی نقاط جهان بسیار پرکاربرد و محبوب است. شاید این گیاه را با اسامی دیگری نیز بشناسید؛ نام‌هایی همچون مریم گلی معمولی یا متداول، مریم گلی باغی و البته گونه‌ای به نام «سلوی» (Salvia officinalis) که نوع زینتی مریم گلی به شمار می‌رود. این گیاه عضوی از خانواده‌ی نعنائیان بوده و با گیاهان دیگری همچون رزماری، پونه کوهی، ریحان و کاکوتی نزدیکی دارد.

مریم گلی دارای رایحه‌ای قوی و طعم خاکی است که به همین دلیل اغلب از آن در مقادیر بسیار کم در تهیه مواد خوراکی استفاده می‌شود؛ با این حال باید اذعان کرد که این گیاه از تنوعی خاص از ترکیبات ارزشمند برخوردار است که حتی در همین اندازه هم تأثیراتی شگفت‌انگیز روی سلامت انسان ایفا می‌کنند.

مطلب مرتبط: بهترین مواد غذایی برای سلامت قلب

 مریم گلی همچنین می‌تواند همچون یک آفت کش در دفع حشرات مؤثر واقع شود؛ در عین حال این گیاه دارای ارزش معنوی نیز بوده و اغلب در تشریفات مذهبی و روحانی از مریم گلی استفاده شده و آن را می‌سوزانند. همچنین برای دفع حشرات هم می‌توان از دود حاصل از سوزاندن مریم گلی استفاده کرد. این گیاه سبز دوست داشتنی به اشکال مختلفی قابل استفاده است و افراد می‌توانند از انواع تازه، خشک، دمنوش و چای و البته روغن آن استفاده کنند که همگی از فواید بسیاری در بهبود وضعیت سلامتی انسان برخوردار هستند.

اگر تا به حال تنها به شنیدن نام این گیاه اکتفا کرده و چیز چندانی از خواص آن نمی‌دانستید، پیشنهاد می‌کنیم در مرور این مطلب با ما همراه باشید تا ببینیم مریم گلی چگونه بر سلامت ما تأثیرگذار است؟

ارزش غذایی بالا

مریم گلی، مجموعه‌ای کامل از انواع ویتامین‌ها و مملو از مواد معدنی است؛ به طوری که یک قاشق برگ خشک شده مریم گلی (چیزی در حدود ۰.۷ گرم) حاوی ۲ کالری، ۰.۱ گرم پروتئین، ۰.۱۴ گرم کربوهیدرات، ۰.۱ گرم چربی، ۱۰% ویتامین K، یک و یک دهم درصد آهن و به همین میزان ویتامین B6، یک دهم درصد کلسیم و به همین اندازه منگنز است.

همانگونه که اعداد فوق به خوبی نشان می‌دهند حتی مقدار کمی از مریم گلی می‌تواند ده درصد نیاز روزانه شما به ویتامین K را برطرف کند؛ اما این همه‌ی داستان نیست. مریم گلی همچنین دارای مقادیر اندکی منیزیم، روی، مس و ویتامین‌های دیگری همچون ویتامین A، ویتامین C و ویتامین E است.

مطلب مرتبط: ۵ روش درمانی با خواص جادویی عسل و دارچین

این گیاه مفید و ادویه خوش عطر و بو دارای ترکیبات دیگری همچون «کافئیک اسید» (caffeic acid)، «کلروجنیک اسید» (chlorogenic acid)، «اسید رزمارینیک» (rosmarinic acid)، «اسید الاژیک» (ellagic acid) و «روتین» (rutin) است که همگی نقشی مفید و قابل توجه روی سلامت انسان دارند. با این حساب مقدار اندک مریم گلی به جز کربوهیدارت، کالری، پروتئین و ترکیبات مفید، حتی حاوی فیبر هم هست که این مسئله نیز روی سلامت انسان اثرات مثبتی دارد.

برخورداری از مقادیر فراوان آنتی اکسیدان

کمتر کسی است که به فکر سلامتی خود باشد، اما نامی از آنتی اکسیدان‌ها نشنیده باشد. آنتی اکسیدان مولکول‌هایی هستند که در عین کمک به تقویت سیستم دفاع بدن شما، دارای پتانسیل غذایی بوده و در عین حال با اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد در بدن مقابله می‌کنند. فاکتوری که یکی از عوامل خطرناک در بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی ابتلا به بیماری سرطان است. مریم گلی از این نظر یک معجزه طبیعی است؛ چرا که این گیاه حاوی بیش از ۱۶۰ پلی‌فنول است؛ ترکیباتی شیمیایی با پایه گیاهی که به عنوان آنتی اکسیدان شناخته شده و دارای خواص خوبی هستند. به جز این همانگونه که پیش‌تر اشاره کردیم مریم گلی حاوی طیف مناسبی از ترکیباتی همچون اسید کلرجنیک، رزمارینیک، کافئیک، الاژیک و روتین هست که همگی روی سلامت انسان تأثیر گذار بوده و ریسک ابتلا به سرطان را کاهش داده و در عین حال باعث تقویت حافظه و بهبود عملکرد‌های مغزی می‌شوند.

در جریان یک مطالعه‌ی تحقیقاتی مشخص شد که نوشیدن چند فنجان مریم گلی (در حدود ۲۴۰ میلی‌لیتر) چای مریم گلی دم مرتبه در روز، قدرت دفاعی آنتی اکسیدان‌های را به صورت معناداری افزایش می‌دهد. از سوی دیگر این کار همچنین باعث پائین آوردن میزان کلسترول بد خون یا LDL و همزمان افزایش کلسترول خوب خون یا HDL می‌شود که باز هم در سلامت بدن و به ویژه قلب و عروق خونی مثمرثمر است.

پشتیبانی از سلامت دهان و دندان

گیاه مریم گلی دارای اثرات آنتی باکتریالی است که می‌تواند باعث خنثی شدن فعالیت میکروب‌های مولد پلاک‌های دندانی شود. در قالب تحقیقات صورت گرفته مشخص شد که شوینده‌های دهانی حاوی مریم گلی به ویژه در کشتن «استرپتوکوکوس موتاس» (Streptococcus mutans) مؤثر هستند که خود به دلیل ایفای نقش در ایجاد حفره‌های دندانی شناخته شده است.

همچنین یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که روغن با پایه مریم گلی در کشتن و متوقف کردن شیوع «کاندیدا آلبیکنس» (Candida albicans) مؤثر است؛ قارچی که باز هم باعث ایجاد حفره‌های دندانی می‌شود. از سوی دیگر تا به حال مشخص شده که مریم گلی ممکن است حتی روی عفونت گلو، آبسه لثه و زخم‌های دهانی نیز اثرات مفیدی داشته باشد؛ با این حال اثبات صد درصدی این موارد نیازمند انجام تحقیقات انسانی بیشتری است. 

کمک به تعدیل اثرات ناشی از یائسگی

در طول دوران یائسگی بدن بانوان شاهد یک کاهش طبیعی در یکی از مهمترین هورمون‌های زنانه یعنی استروژن است که این امر می‌تواند باعث ایجاد تنوعی وسیع از علائم و نشانه‌های ناخوشایندی شود که هم سلامت جسمانی و هم وضع روحی خانم‌ها را عمیقاً تحت تأثیر خود قرار می‌دهند. از جمله این نشانه‌های می‌توان به مواردی همچون گر گرفتن‌های ناگهانی، افزایش تعریق، خشکی نواحی خاص و نیز اثرات رفتاری همچون زودرنجی و خشم اشاره کرد.

اما باز هم مریم گلی و خواصی که می‌تواند تاحدی این مشکلات را تعدیل کند. از دیرباز از این گیاه به عنوان یک نسخه سنتی در درمان عوارض یائسگی استفاده می‌شده است که حتی اگر به طور کامل این اثرات را مرتفع نمی‌کرده اما دست کم علائم آن را تعدیل کرده و احساس آرامش بیشتری به زنان می‌بخشیده است.

مطلب مرتبط: ویتامین های ضروری دوران یائسگی

این باور وجود دارد که ترکیبات موجود در گیاه مریم گلی دارای خواصی مشابه با هورمون استروژن بوده و اجازه می‌دهد این ترکیبات با گیرنده‌هایی خاص در مغز ارتباط برقرار کنند و از این رهگذر، به بهبود حافظه، درمان گر گرفتگی و البته تعریق بیش از اندازه کمک می‌کند. همچنین در یک مطالعه دیگر مشخص شد که استفاده مرتب و روزانه از ترکیبات حاوی مریم گلی به مدت هشت هفته روی تعداد دفعات و نیز شدت گرگرفتگی مؤثر است. 

کمک به کاهش قند خون

برگ‌های مریم گلی به صورت سنتی به عنوان یک نسخه برعلیه بیماری قند خون مورد استفاده قرار داشته است. تحقیقات انجام شده روی حیوانات و نیز انسان نشان داد که ممکن است که این مسئله واقعیت داشته باشد و مریم گلی واقعا به کاهش سطح قند خون کمک کند.

در جریان یک مطالعه‌ی تحقیقاتی دیگر، روشن شد عصاره‌ی مریم گلی باعث کاهش سطح گلوکز خون در موش‌های مبتلا به دیابت نوع یک می‌شود؛ یعنی گیاه به طریقی باعث فعال شدن یک گیرنده‌ی خاص می‌شود که این امر به پاکسازی خون از اسیدهای چرب کمک کرده و از این طریق حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد. همچنین در تحقیقاتی دیگر که روی موش‌های مبتلا به دیابت نوع ۲ انجام شد، معلوم شد که چای مریم گلی می‌تواند اثراتی مشابه با داروی «متفورمین» (metformin) از خود نشان دهد؛ دارویی که عمدتاً به عنوان یکی از درمان‌های متداول برای مدیریت سطح قند خون مبتلایان به بیماری دیابت تجویز می‌شود.

مطلب مرتبط: چگونه علائم دیابت را تشخیص دهیم؟

در تحقیقات انجام شده روی انسان مشخص شد عصاره‌ی مریم گلی باعث کاهش قند خون و بهبود حساسیت سلولی به انسولین شده و اثراتی مشابه با داروی «روسیگلیتازون» (rosiglitazone) دارد که این هم به عنوان داروی ضد دیابت شناخته می‌شود. هرچند باید اشاره کرد که هنوز مدارک و مستندات کافی برای تشویق این ایده که مریم گلی یک درمان قطعی بیماری دیابت است، در دست نیست و این امر نیازمند انجام تحقیقات بیشتر است.

 پشتیبانی از فعالیت‌های مغزی و تقویت حافظه

گیاه مریم گلی قادر است به خوبی از فعالیت‌های مغزی همچون قدرت یادگیری و حافظه به اشکال مختلف حمایت و پشتیبانی کند. شاید یکی از مهمترین دلایل این ویژگی وجود مقادیر فراوان آنتی اکسیدان در این گیاه هست که سیستم دفاعی مغز را تقویت کرده و فرآیند از کارافتادگی پیام رسان‌های شیمیایی «استیل کولین» (acetylcholine) را متوقف می‌کند. این مسئله به خصوص از آن جهت حائز اهمیت است که کاهش سطح این پیام رسان عصبی معمولا با ظهور بیماری آلزایمر در ارتباط است.

در یک مطالعه، تحقیقاتی روی ۳۹ بیماری صورت گرفت که از آلزایمر خفیف تا متوسط رنج می‌بردند. به مدت چهار ماه روزانه ۶۰ قطره معادل ۲ میلی‌لیتر عصاره این گیاه به تعدادی از آنها داده شد؛ در حالی که گروهی دیگر مکمل مریم گلی مصرف کردند. در نهایت بعد از این مدت افرادی که از عصاره گیاه استفاده کردند نتایج بهتری از خود نشان داده و از نظر قدرت حافظه، توانایی حل مسائل و دیگر فعالیت‌های مغزی پیشرفت بهتری داشتند.

مطلب مرتبط: ۲۵ تمرین ذهنی که قدرت یادآوری را افزایش می‌دهند

اما این ویژگی تنها مختص به افراد مبتلا به زوال عقل نیست و حتی بزرگسالان سالم هم با مصرف مریم گلی در دوز پایین، شاهد بهبود حافظه خود بودند. این درحالی است که استفاده از میزان بیشتر این گیاه روی حالات فرد هم تأثیر گذاشته و باعث بالا رفتن سطح هوشیاری، آرامش و نیز خشنودی و رضایت آنها شد. در نهایت در هر دو گروه سنی جوان و مسن، شاهد بهبود حافظه و عملکردهای مغزی بودیم که این نشان دهنده تأثیرات مثبت این گیاه شگفت‌انگیز است.

کاهش میزان کلسترول بد خون

هر دقیقه بیش از یک نفر در ایالات متحده جان خود را دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی از دست می‌دهد. در این میان بالا بودن میزان کلسترول بد خون یکی از نکات کلیدی در این زمینه است که ریسک ابتلا به این بیماری را در افراد افزایش می‌دهد، به طوری که این مسئله باعث شده از هر سه آمریکایی، یکی در معرض خطر قرار گیرد.

مریم گلی، این گیاه پرخاصیت به کاهش میزان کلسترول بد خون کمک کرده و بدین ترتیب جلوی ایجاد مشکلات عروق را می‌گیرد. در یک بررسی مشخص شد مصرف چای مریم گلی دو مرتبه در روز به مدت دو هفته، به کاهش میزان کلسترول کمک کرده و در عین حال میزان کلسترول خوب خون را نیز بالا می‌برد.

مطالعات دیگر انجام شده روی انسان نشان داد عصاره مریم گلی نیز تأثیراتی مشابه در این زمینه از خود نشان می‌دهد.

مقابله با انواع خاصی از سرطان

سرطان یکی از بیماری‌های قرن اخیر و یکی از اصلی‌ترین عوامل مرگ و میر انسان‌ها است که به دلیل رشد غیرطبیعی سلول‌ها بدن رخ می‌دهد. در تحقیقات انجام شده روی حیوانات و نیز مطالعات آزمایشگاهی مشخص شد که مریم گلی حتی در این زمینه نیز دارای اثرات پیشگیرانه و حتی درمان کننده بوده و قادر است با انواع خاصی از سرطان مبارزه کند که از آن جمله می‌توان به سرطان دهان، روده بزرگ، کبد، گردن، سینه، پوست و کلیه اشاره کرد. 

در این مطالعه همچنین معلوم شد که عصاره مریم گلی نه تنها رشد سلول‌های سرطانی را متوقف می‌کند، بلکه باعث تحریک روند نابودی آنها نیز می‌شود. البته برای تأیید صحت این داده‌ها نیازمند انجام مطالعات انسانی بیشتری هستیم تا مشخص شود که این گیاه چگونه قادر است در مبارزه با انواع سرطان این چنین قدرتمند ظاهر شود.

دیگر نکات مثبت مصرف مریم گلی

اگرچه موارد ذکر شده فوق مهمترین خواص و امتیازات مثبت استفاده از مریم گلی هستند، اما ترکیبات مؤثر موجود در این گیاه ویژگی‌های دیگری هم دارند که هنوز آنگونه که باید مورد بررسی‌های دقیق قرار نگرفته و اثبات شده نیستند. با این حال ذکر آنها خالی از لطف نیست.

به عنوان نمونه باید اشاره کنیم که استفاده از این گیاه می‌تواند باعث بهبود اسهال شود. مریم گلی تازه از دیرباز به عنوان یک نسخه سنتی برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار داشت. در همین رابطه تحقیقاتی روی حیوانات و نیز در آزمایشگاه انجام شد که نشان می‌دهد این گیاه حاوی ترکیباتی است که از طریق تسکین دستگاه گوارش می‌تواند با عوارض بیماری اسهال مقابله کند.

از سوی دیگر مریم گلی از سلامت استخوان‌ها پشتیبانی می‌کند که البته این مسئله به وجود میزان قابل توجه ویتامین K در این گیاه برمی‌گردد. بد نیست بدانید کمبود این ویتامین با مشکلاتی همچون کاهش قطر استخوان و نیز افزایش احتمال شکستگی رابطه‌ای متقابل دارد. در نهایت مریم گلی با اثرات افزایش سن به ویژه روی پوست نیز مبارزه می‌کند. تاکنون چندین مطالعه آزمایشگاهی انجام شده است که براساس داده‌های به دست آمده مشخص شد ترکیبات موجود در این گیاه ممکن است با نشانه‌های افزایش سن همچون بروز چین و چروک مقابله کند.

مطلب مرتبط: نرمی استخوان چیست و چه کسانی را تهدید می‌کند؟

این همه خواص گاهی تنها با اضافه کردن مقدار کمی مریم گلی به رژیم غذایی روزانه حاصل می‌شود که اصلاً کار سختی نیست. در واقع شما می‌توانید به طرق مختلف جایی برای این گیاه مفید در برنامه غذایی خود و خانواده‌تان پیدا کنید، اما چگونه؟ 

چه راهکارهایی برای استفاده از مریم گلی وجود دارد؟

همانگونه که اشاره کردیم مریم گلی را می‌توان به طرق مختلف استفاده کرد. به عنوان نمونه شما می‌توانید مقداری از برگ‌های تازه گیاه را برای تزئین روی سوپ بریزید، آن را با دیگر مواد مخصوص مرینیت کردن مخلوط کرده و خوراک‌های خود را خوش عطر و بو کنید. برگ‌های تازه خرد شده را با کره مخلوط و کره گیاهی درست کنید. سس گوجه فرنگی یک انتخاب دیگر است؛ هرچند استفاده از آن به همراه تخم مرغ در املت هم ایده خوبی است.

با این حال بسیاری از آشپزها ترجیح می‌دهند به جای استفاده از برگ تازه، از مریم گلی خشک یا آسیاب شده استفاده کنند. مثلاً میتوان پودر مریم گلی را روی گوشت ریخته و آن را با ماساژ دادن به خوبی به خورد گوشت داد تا خوش عطر و بو شود؛ یا مریم گلی آسیاب شده را روی سبزیجات تنوری بپاشید، آن را با پوره سیب زمینی یا کدو مخلوط کرده و طعمی خاص به آنها بدهید.

در نهایت می‌توان به جز موارد فوق از مکمل‌های دیگری همچون انواع چای و دمنوش یا عصاره و روغن‌های مخصوص به دست آمده از گیاهان که در بازار یافت می‌شوند، استفاده کرد.

آیا استفاده از گیاه مریم گلی اثرات و عوارض جانبی دارد؟

خوشبختانه پاسخ این پرسش منفی است و تاکنون هیچ گزارش تأیید شده‌ای از اثرات جانبی این گیاه ارائه نشده است؛ با این حال بعضی از افراد به دلیل وجود ترکیبی به نام «توژون» (thujone) نگران مصرف مریم گلی هستند. در تحقیقات انجام شده روی حیوانات مشخص شد که دوز بالا از این ماده می‌تواند باعث مسمومیت مغز شود. با این حال هنوز هیچ مدرک مستدل و تأیید شده‌ای وجود ندارد که نشان دهد وجود توژون برای انسان نیز مسموم کننده است.

با این وجود بهتر است جانب احتیاط را نگه دارید و از مصرف بیش از اندازه مریم گلی یا نوشیدن چای یا استفاده از روغن یا اسانس آن خودداری کنید. برای تضمین سلامتی خود در عین بهره‌مندی از خواص قابل توجه مریم گلی تنها کافی است روزانه بین ۳ الی ۶ فنجان چای بنوشید. اما اگر علیرغم این توصیه‌ها هنوز هم بابت این مسئله نگرانی‌هایی در دل دارید بهتر است اصلاً از نوع اسپانیایی این گیاه استفاده کنید که عاری از ترکیب توژون است. 

سخن پایانی

مریم گلی یک گیاه بی‌نظیر با دنیایی از خواص و ویژگی‌های مفید سلامتی است که می‌تواند همزمان شما را از خطرات ابتلا به بیماری‌های همچون سرطان، مشکلات قلب و عروق، بیماری زوال عقل و بسیاری دیگر حفظ کرده و در عین حال عطر و طعمی دلپذیر به میز غذای شما ببخشد. پس حتماً جایی برای آن در رژیم غذایی روزانه خود باز کنید.

به پایان این مطلب رسیدیم، امیدوارم مطالعه آن و همراهی با ما برای شما نیز مفید بوده باشد. نظرات خود را حتماً با ما در میان بگذارید.