دلایل ریزش مو و روش درمان

متأسفانه امروزه شاهد افزایش تعداد افرادی که ریزش مو دارند، هستیم. مشکل ریزش مو می‌تواند تنها ناحیه‌ی سر را شامل شود یا موی تمام بدن را متأثر کند. اگرچه ریزش مو بیشتر در بزرگسالان با سنین بالا دیده می‌شود، اما در میان کودکان نیز ریزش موی اضافی رخ می‌دهد.

ریزش مو به تعداد ۵۰ تا ۱۰۰ عدد در هر روز امری طبیعی است و از آنجا که بر روی ناحیه‌ی سر حدود صد هزار تار مو وجود دارد این مقدار چندان به چشم نمی‌آید. به‌طور طبیعی موهای از دست رفته با تارهای جدید جایگزین می‌شوند؛اما گاهی اوقات این جایگزینی رخ نمی‌دهد. ممکن است این فرآیند یا به تدریج گسترش پیدا کند یا اینکه به طور ناگهانی رخ دهد. از طرفی می‌تواند دائمی باشد یا اینکه مشکلی موقتی بوده و بعد از مدتی مجدداً رویش مو انجام گیرد.

مقاله مرتبط: آشنایی با راهکاری ساده برای کاهش ریزش مو و درمان شوره سر

البته غیر ممکن است که بتوان به طور دقیق تعداد موهایی که در طول روز از سرمان می‌ریزد را شمرد، اما اگر پس از حمام کردن و شستشوی سر متوجه‌ی حجم زیادی مو در درپوش لوله‌ی حمام شدید یا توده موی بزرگی در شانه‌ی سر خود پیدا کردید بدانید که همه چیز رو‌به‌راه نیست. همینطور اگر بخش‌های کاملاً بی‌مو در برخی از نواحی سر یا بدن خود مشاهد کردید باید به فکر چاره باشید. در این زمان بهترین کار مراجعه به پزشک متخصص است که با بررسی شرایط می‌تواند دلیل اصلی ریزش موی شما را دریابد و راهکار درمانی مناسبی را ارائه کند.

دلایل ریزش مو:

• مهمترین و اصلی‌ترین دلیل ریزش مو به خصوص در الگوی تاسی مردانه و زنانه جنبه‌ی وراثتی مسئله است. الگوی تاسی مردانه بیش از ۵۰ درصد از مردان بالای پنجاه سال را درگیر می‌کند. اگر در میان افراد خانواده‌ی خود کسی را دارید که تاسی یا بی‌مویی در ناحیه‌ای از سر خود داشته باشد، احتمالاً شما نیز در معرض بروز عارضه‌ی تاسی خواهید بود.
• هورمون‌های جنسی می‌توانند مسبب ریزش مو شوند و بنابراین از زمان شروع بلوغ جنسی می‌توان شاهد ریزش مو در فرد بود.
• در بعضی موارد ریزش مو با وقفه‌ای در چرخه‌ی رویش مو همراه است. بیماری‌های سخت، عمل‌های جراحی یا حوادثی که به جراحت منجر شده‌اند می‌توانند به عنوان یک عامل محرک، چرخه‌ی رشد و رویش مو را کند کنند. هرچند در این موارد معمولاً فرآیند رویش تارهای مو بدون نیاز به هیچ اقدام درمانی دوباره شروع خواهد شد.

• در زنان ریزش مو می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، زایمان، قطع داروهای جلوگیری از بارداری و مصرف داروهای مونوفاز باشد.
• برخی شرایط پزشکی هم به عنوان عاملی برای از دست رفتن مو به حساب می‌آیند؛ از جمله بیماری‌های تیروئید، ریزش موی آلوپسیا‌اریتا «‌‌‌‌‌‌‌‌‌alopecia areata» - به دلیل یک بیماری خود ایمنی فولیکول‌های مو مورد حمله‌ی سلول‌های ایمنی بدن قرار می‌گیرند- و بیماری‌های عفونی ناحیه‌ی سر مثل وجود کرم حلقوی در این ناحیه. بیماری‌های که باعث برجای ماندن جای زخم بر روی پوست می‌شوند مانند بیماری لایکِن‌پِلانوس« lichen planus» و لایکِن‌نیتای‌دُس« Lichen nitidus »- یک نوع بیماری پوستی که معمولاً منجر به پدیدار شدن برآمدگی‌های براق، کوچک و رنگی بر روی سطح پوست می‌شود. لایکن نیتای‌دُس در نتیجه‌ی فعالیت تحریک آمیز و غیرعادی سلول‌های پوست ایجاد می‌شود- و بعضی انواع سل پوستی باعث از دست رفتن مو در نواحی درگیر می‌شوند.
• مصرف داروهایی که برای درمان سرطان، کنترل فشار خون بالا، نقرس، افسردگی و مشکلات قلبی مصرف می‌شوند یکی از دلایل محتمل برای این مشکل است.
• یک شوک روحی یا جسمی هم می‌تواند علت ریزش مو شود. از جمله‌ی این اتفاقات می‌شود به مرگ یکی از افراد خانواده، از دست دادن مقدار قابل توجهی از وزن بدن و همچنین تب اشاره کرد. افرادی که مبتلا به بیماری تریکوتیلومِی‌نیا« trichotillomania» هستند دچار یک اجبار وسواس گونه‌ی ذهنی برای کندن موی سر، ابرو و مژه‌ی خود از ریشه هستند.

• کشیدگی بیش از حد مو مثلاً در برخی مدل‌های آرایشی مو که تارهای مو را تحت یک کشش زیاد به سمت پشت سر محکم می‌کنند نیز باعث شل شدن ریشه‌ی مو و متعاقباً ریزش آن می‌شود.
• از رژیم غذایی کم پروتئین، آهن و دیگر مواد مغذی نیز می‌توان به عنوان یک عامل تأثیر گذار در این رابطه اشاره کرد.

 چگونه مشکل ریزش بیمارگونه‌ی مو تشخیص داده می‌شود

ریزش مو اگر پایدار و همیشگی باشد نشان از یک مشکل اساسی در سلامت فرد دارد. پزشک عمومی یا متخصص پوست و مو می‌تواند علت پایه را با آزمایشات بالینی و بررسی تاریخچه‌ی سلامت شما پیدا کند. در بعضی موارد یک تغییر ساده در رژیم غذایی فرد مشکل را برطرف می‌کند و گاهی اوقات نیاز به تجویز داروهای مناسب برای درمان دارویی وجود دارد. در حالتی که پزشک به وجود بیماری خود ایمنی یا بیماری پوستی شک کند، ممکن است درخواست نمونه‌برداری از پوست سر کند. در این صورت یک تکه‌ی بسیار کوچک از پوست سر بیمار برداشته شده و برای انجام آزمایشات تشخیصی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. این نکته را در ذهن داشته باشید که فرآیند رویش مو یک چرخه‌ی پیچیده است و بنابراین شاید لازم شود برای تشخیص صحیح علت ریزش مو چندین مرتبه بررسی‌ها انجام گیرد.

روش‌های درمان ریزش مو چیست؟

۱.درمان دارویی:

در حالت کلی داروها نخستین منبع درمان برای رفع مشکل ریزش مو خواهند بود. در این رابطه داروهای بدون نسخه‌‌ی موجود در داروخانه‌ها نظیر کرم‌ها و ژل‌های موضعی که مستقیماً بر روی سر مالیده می‌شوند، راه‌گشا خواهند بود. معمول‌ترین محصولی که عرضه می‌شود ترکیبی به نام ماینوکسیدیل است. ممکن است پزشک‌تان توصیه کند در کنار سایر درمان‌ها از این داروی موضعی نیز استفاده کنید. اثرات جانبی آن شامل تحریک پوست سر و رشد مو در نواحی نزدیک  منطقه دچار مشکل مثل پیشانی یا صورت است.

ممکن است داروها به مرور زمان ریزش مو را درمان ‌کنند. برای کچلی با الگوی مردانه، پزشک داروی خوراکی فین‌اَستراید را تجویز خواهد کرد که برای کاهش روند ریزش مو باید آن‌را هر روز مصرف کرد. برای بعضی از مردان رویش موهای جدید هم رخ خواهد داد. اما این دارو عوارضی هم دارد از جمله کاهش میل جنسی و یا بروز نقص در عملکرد اندام جنسی. همچنین ممکن است بین مصرف داروی فین‌اَستراید و سرطان پروستات رابطه‌ای وجود داشته باشد.  

ممکن است با تجویز پزشک ملزم به مصرف داروهای کورتیکواستروئید مانند پرِدنیزون شوید. افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری آلوپسیا دچار ریزش مو شده‌اند می‌توانند از این دارو برای کاهش تحریک سیستم ایمنی و یا سرکوب آن در تخریب فولیکول‌های مو استفاده کنند. داروهای کورتیکواستروئید از هورمون‌های ساخته شده توسط غده‌ی آدرنال یا فوق کلیوی تقلید می‌کنند. وجود مقدار زیادی از این داروها در بدن، فعالیت بیش از اندازه‌ی سیستم ایمنی را تقلیل داده و مانع از آسیب دیدن فولیکول‌ها توسط سلول‌های ایمنی بدن می‌شود.

در صورتی که از این داروها استفاده کنید باید به شدت مراقب عوارض احتمالی مصرف دارو در بدن خود باشید. اثرات جانبی این داروها شامل موارد زیر است:

آب سیاه چشم یا گلوکوم، مجموعه‌ای از بیماری‌های چشمی که با آسیب رساندن به عصب بینایی، دید چشم را کم می‌کند.

• احتباس آب و ورم در قسمت‌های پائینی پاها
• افزایش فشار خون
• کاتاراکت یا آب مروارید
• افزایش میزان قند خون

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهند مصرف داروهای کورتیکو استروئید ممکن است شما را مستعد ابتلا به مشکلات زیر کند:

• بیماری‌های عفونی
• از دست رفتن کلسیم از استخوان‌ها و متعاقباً ابتلا به پوکی استخوان
• نازک شدن پوست و ایجاد خون‌مردگی
• گلودرد
• گرفتگی صدا

۲. سایر درمان‌های پزشکی:

گاهی اوقات داروها برای متوقف کردن ریزش مو کافی نیستند و نیاز به انجام اعمال جراحی است. این درمان‌های کمکی شامل موارد زیر هستند:

• جراحی پیوند مو

در این عمل ناحیه‌ی استوانه‌ای شکلی از پوست که دارای چند عدد تار مو باشد را از قسمت دیگری از بدن جدا کرده و به ناحیه‌ای از پوست سر که دچار کچلی شده منتقل می‌کنند و به اصطلاح پیوند می‌زنند. این عمل بیشتر در کسانی جواب می‌دهد که منطقه‌ی ریزش موی آن‌ها به طور موضعی از بالای سر شروع شده باشد. این نوع الگوی ریزش مو پیش‌رونده بوده و بنابراین نیاز به چند عمل جراحی در طول پروسه‌ی درمان وجود دارد.

• کم کردن از پوست ناحیه‌ی سر

در طی این عمل جراحی، پزشک جراح قسمت‌های فاقد موی پوست سر را جدا و حذف کرده، سپس لبه‌های پوست دارای مو را به هم بخیه می‌زند. حالت دیگر این است که جراح قسمت‌هایی از پوست‌ سر که دارای مو است را بر روی نواحی بی‌مو می‌کشد و بخیه می‌زند. این یک نوع از عمل جراحی کاهش پوست سر است. با استفاده از تکنیک بسط دادن بافت «Tissue expansion» هم می‌توان نواحی بی‌مو را پوشاند. این روش نیاز به دو مرحله عمل جراحی دارد، در عمل اول جراح یک بسط‌دهنده‌ی بافت که یک پلاستیک خاص است را در زیر پوست، دقیقاً در جایی که دارای مو بوده و در مجاورت بخش بی‌موی پوست است، قرار می‌دهد. طی چند هفته بسط دهنده‌ی پوست باعث رشد سلول‌های جدید پوستی می‌شود. در عمل جراحی دوم، جراح بسط دهنده را خارج می‌کند و بافت جدید پوست که دارای مو هم می‌باشد را بر روی نواحی بی‌مو قرار می‌دهد.

در عین حال که این عمل‌ها جایگزین مناسبی برای درمان دارویی ریزش مو و تاسی هستند، اما بسیار پرهزینه بوده و خطرهایی را هم به دنبال دارند؛ ازجمله خونریزی، جای زخم پهن و قابل مشاهده، عفونت و رشد دسته‌ای و ناجور مو. به علاوه ممکن است عمل پیوند مو موفقیت‌آمیز نباشد و نیاز به انجام عمل جراحی مجدد وجود داشته باشد.

  چگونه از ریزش مو جلوگیری کنیم

برای این‌که تا حد امکان جلوی ریزش مو را بگیرید چند راهکار مؤثر وجود دارد:

•  از مدل‌های آرایش مو که در آن‌ها مو سفت و محکم بسته می‌شود استفاده نکنید. مدل‌هایی مانند موی دم اسبی، خرگوشی و یا بستن با کش که تارهای مو را به شدت تحت فشار و کشیدگی قرار می‌دهند. این شیوه‌های بستن مو به مرور به فولیکول‌های مو آسیب می‌زنند. سعی کنید تا جای ممکن موها را نکشید، تاب ندهید و یا نمالید.
• از رژیم غذایی متعادل بهره ببرید و مطمئن شوید مقدار کافی از آهن و پروتئین در مواد خوراکی روزانه‌ی شما وجود دارد. رژیم‌هایی که برای خوش اندام شدن استفاده ‌شده و مواد مغذی کمی دارند غالباً منجر به ریزش مو می‌شوند.

• اگر موهای شما می‌ریزد از شامپوی بچه استفاده کنید و تنها در صورتی که نوع موی شما واقعاً چرب باشد، هر روز موی خود را شستشو دهید.
• همیشه موی خود را به حالت نوازش خشک کنید و از چلاندن مو پرهیز کنید.
• لوازم و محصولات حالت دادن به مو یکی از دلایل آسیب دیدن ریشه‌ی مو و ریزش آن هستند. لوازمی مانند خشک‌کننده‌های باد گرم و سشوار، برس‌های حرارتی، دستگاه‌ها و مواد صاف کننده‌ی مو، محصولات رنگ مو، رنگ‌برهای مو، لوازم فرکننده‌ی مو و تسکین دهنده ها از جمله‌ی این موارد هستند. اگر می‌خواهید برای حالت دادن موی خود از دستگاه‌های داغ مثل برس و سشوار استفاده کنید سعی کنید زمانی که مو یا کاملاً خشک است یا نم دارد آن‌ها را به کار ببرید و در عین حال با کمترین درجه‌ی دمایی ممکن دستگاه، کار خود را انجام دهید.

 چشم انداز بلند مدت درمان

 شما نه تنها می‌توانید با درمان‌های تهاجمی، ریزش موی خود را متوقف کنید، بلکه حتی فرآیند رویش تارهای جدید را نسبت به ریزش مو بیشتر کنید؛ مخصوصاً اگر ریزش مو به دلیل شرایط پزشکی باشد. اگر ریزش مو به جنبه‌ی وراثتی ماجرا ربط داشته باشد درمان مشکل‌تر خواهد بود؛ اما درمان‌های کمکی مثل پیوند مو برای ترمیم قسمت‌های بی‌مو همواره چاره‌ساز خواهد بود. در هر صورت با پزشک خود مشورت کنید تا بسته به شرایط شما بهترین اقدام با کمترین عوارض ممکن را پیشنهاد دهد.