حساسیت به نیش زنبور عسل و کمک‌های اولیه

یکی از کم آزارترین زنبورها همانا زنبور عسل است که اگر شرایط خوبی برای زندگی پیدا کند یک کلونی بزرگ تشکیل داده و با قانونمندی تمام به بقا و تکثیر می‌پردازد. زمانی‌که زنبور احساس کند که کلونی او و هستی‌اش مورد تهدید واقع شده نیش می‌زند و زهر خود را وارد بدن موجود مزاحم می‌کند. با وارد شدن زهر، طیف متنوعی از واکنش‌های سیستم ایمنی بدن از خفیف‌ترین تا شدیدترین یعنی شوک آنافیلاکسی، قابل انتظار است.

معمولاً نیش زنبور عسل واکنش‌های جدّی را به همراه نخواهد داشت، مگر در مورد کسی که به نیش زنبور آلرژی داشته باشد یا در آنِ واحد توسط تعداد زیادی زنبور نیش خورده و بنابراین مقدار قابل توجهی زهر به خون او وارد شده باشد؛ در این حالت باید انتظار واکنش‌های مختلفی را داشته باشد و در ادامه مراجعه به پزشک بسیار ضروری خواهد بود.

مقاله مرتبط: انواع آلرژی، علائم و روش‌های پیشگیری از حساسیت

برای نیش خوردگی توسط زنبور نام‌های دیگری همچون مسمومیت آپی‌توکسین «apitoxin poisoning» یا مسمومیت ویروس آپیس «apis virus poisoning» نیز وجود دارد که آپی‌توکسین و آپیس نام‌های فنی برای ونوم یا عامل محرک زهر زنبور عسل هستند. زنبور زرد و زنبورهای قرمز نیز ونوم مشابهی داشته و می‌توانند علائم مشابهی را در بدن فرد نیش خورده ایجاد کنند.

علائم خفیف نیش خوردگی:

این علائم شامل درد یا خارش در ناحیه‌ی گزیدگی، وجود یک نقطه‌ی سفید بر روی پوست در محلی که نیش فرو رفته و قرمزی و التهاب اندک در اطراف محل گزیدگی می‌باشد.

علائم واکنش جدی به زهر زنبور عسل:

کهیر، گلگون یا بی‌رنگ شدن پوست، التهاب گلو، صورت و لب‌ها، سردرد، سرگیجه و غش، تهوع و استفراغ، انقباض شکمی و اسهال، تنفس یا بلع مشکل‌دار، افزایش فشار خون، ضعف و تپش سریع قلب و کاهش هوشیاری از جمله علائم مسمومیت و واکنش به زهر زنبور عسل است.

چه کسانی بیشتر در معرض خطر گزیدگی با زنبور عسل هستند؟

برای برخی افراد احتمال و خطر گزیدگی توسط  زنبور عسل بیشتر از سایرین است. این افراد شامل دسته‌های زیر می‌باشد:

• کسانی که در نزدیکی محل کندوی زنبور عسل زندگی می‌کنند.
• کسانی که نزدیک جایی زندگی می‌کنند که به دلیل فراوانی گل‌ها و گیاهان، محل جمع‌آوردی گرده‌ی گل زنبورها به حساب می‌آید.
• افرادی که بیشترین وقت خود را در بیرون از منزل سپری می‌کنند.
• افرادی که سابقه‌‌ی آلرژی به نیش زنبور عسل دارند.
• کسانی که داروهایی نظیر بتابلوکر مصرف می‌کنند.

بر طبق نتایج به دست آمده بزرگسالان نسبت به کودکان واکنش‌های جدی‌تری به زنبور گزیدگی نشان می‌دهند. در هر صورت هر فردی که به ونوم  نیش زنبور عسل، زنبور زرد و قرمز حساسیت دارد بهتر است یک کیت ضروری به همراه داشته باشد. این کیت باید شامل داروی اپی‌نفرین که برای درمان شوک آنافیلاکسی که چندین علامت به همراه هم ظاهر می‌شوند و تنفس فرد را دچار اختلال می‌کنند، باشد.

چه زمانی به سراغ دکتر بروید؟

بیشتر افرادی که توسط زنبور نیش خورده‌اند نیاز به مراقبت پزشکی ندارند، هرچند باید علائم خفیف حساسیت همچون خارش و التهاب را در محل نیش خوردگی پایش کنند. اگر این علائم بعد از چند روز از بین نرفت و یا اگر نشانه‌های دیگر حساسیت را در بدنشان شاهد بودند باید به پزشک مراجعه کنند.

مقاله مرتبط: هفت عامل عجیب و غیر معمول آلرژی‌زا

اگر علائم شوک آنافیلاکسی از قبیل اشکال در تنفس یا سختی در بلعیدن مواد غذایی داشتید باید فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید. همچنین اگر چندین زنبور شما را نیش زده باشند هم به مراقبت پزشکی نیاز دارید. وقتی که به اورژانس زنگ می‌زنید اپراتور از شما اطلاعاتی در خصوص سن، وزن و علائمتان می‌پرسد. همینطور نوع زنبوری که به شما نیش زده و زمان دقیقی که گزیدگی رخ داده نیز اهمیت دارد.

کمک‌های اولیه: درمان گزیدگی در خانه

• به دلیل این‌که کیسه‌ی زهر زنبور عسل به همراه نیش آن در محل باقی می‌ماند سعی کنید به کمک یک کارت سفت و یا موچین آن‌را خارج کنید. برای این منظور سعی کنید هیچ‌گونه فشاری به کیسه‌ی زهر وارد نکنید.
• محل گزیدگی را با آب و صابون شستشو دهید.
• برای کاهش التهاب و درد از کیسه‌ی یخ استفاده کنید.
• از کرم‌هایی مانند هیدروکورتیزون که باعث کاهش قرمزی و خارش می‌شود، استفاده کنید.
• آنتی هیستامین‌هایی مانند بنادریل را برای هر گونه خارش یا التهاب به کار ببرید.

تا زمان مراجعه به پزشک چه کاری انجام دهیم؟

اگر شاهد زنبور گزیدگی شخصی بودید و نشانه‌های آلرژیک به زهر زنبور در فردی در حال پدید آمدن بود باید با مرکز اورژانس مشاوره کنید و تا زمانی که فرد  به مرکز درمانی رسیده یا داروی مورد نیازش در دسترس او قرار بگیرد باید چند اقدام ضروری انجام دهید:

• راه‌های هوایی فرد و نحوه‌ی تنفسش را بررسی کنید و اگر مشکل جدی در تنفس و ضربان قلب او به وجود آمد در صورت نیاز به عملیات احیا بپردازید.
• به او اطمینان بدهید که کمک در راه است.
• در صورتی که بدن او شروع به ورم کردن کرده بود جواهرات و لباس‌های تنگ او را دربیاورید.
• در صورتی که شخص سابقه‌ی حساسیت به نیش زنبور داشت و کیت دارویی به همراه داشت از دستگاه تزریق خودکار اپی‌نفرین استفاده کرده و دارو به او برسانید.
• در صورتی که علائم شوک آنافیلاکسی در او پدیدار شد وی را به حالت مناسب بچرخانید به این صورت که او را به پشت بخوابانید و پاهای او را در حدود 30 سانتیمتر بالاتر از سطح بدن او قرار دهید.
• بدن فرد را گرم و راحت نگه دارید.

مطلب مرتبط: ۱۰ اقدام مؤثر که شما را از وقوع واکنش‌های آلرژیک حفظ می‌کند

درمان پزشکی مسمومیت با زهر زنبور عسل:

چنان‌چه به دلیل مسمومیت با زهر زنبور عسل و بروز علائم آلرژیک به مرکز درمانی رفتید، مراقب پزشکی یا دکتر حاضر علائم حیاتی شما شامل ضربان قلب، سرعت تنفس، فشار خون و دمای بدنتان را اندازه گیری می‌کند. در صورت لزوم دارویی به نام اپی نفرین یا آدرنالین برای درمان علائم حساسیتی دریافت خواهید کرد. دیگر اقدامات درمانی ضروری برای زنبور گزیدگی شامل موارد زیر است که به بهبود شرایط فرد کمک خواهند کرد:

• اکسیژن تراپی برای کمک به تنفس فرد انجام خواهد گرفت.
• برای بهبود تنفس داروهای آنتی‌هیستامین یا کورتیزون تجویز خواهد شد.
• برای رفع مشکلات تنفسی داروهای بتاآنتاگونیست به فرد داده می‌شود.
• در صورتی که فرد علائم حاد حساسیت را نشان دهد و ایست قلبی-تنفسی داشته باشد CPR یا عملیات احیا انجام خواهد شد.

اگر فردی به نیش زنبور حساسیت داشته باشد می‌تواند از دکتر دستگاه خودکار تزریق کننده‌ی داروی اپی‌نفرین که مانند یک قلم است، دریافت کند. پزشک نحوه‌ی کار با دستگاه را به فرد آموزش می‌دهد و بهتر است فرد همیشه آن‌را به همراه خود داشته باشد. همچنین پزشک مربوطه شما را به یک پزشک متخصص ارجاع می‌دهد که با انجام یک سری درمان‌هایی که به ایمونوتراپی معروف هستند طی چند مرحله دوز بسیار پائینی از سم زنبور را دریافت می‌کنید. به این ترتیب به مرور  بدن با سم سازگاری پیدا کرده و در این حالت یا کمتر علائم حساسیتی از خود بروز می‌دهد و یا دیگر واکنش آلرژیک نخواهد داشت.

برای اجتناب از گزیدگی توسط زنبور عسل چه کاری انجام دهیم؟

• با مگس کش یا هر وسیله‌ی دیگری به حشرات ضربه نزنید.
• اگر کندو یا لانه‌ی زنبوری در اطرافتان وجود دارد، آن‌ را برطرف کنید.
• در بیرون از منزل از عطر استفاده نکنید.
• زمانی‌که در بیرون از منزل هستید از لباس‌های پوشاننده نظیر بلیز‌های آستین بلند و دست‌کش استفاده کنید.
• از کنار زنبورهایی که می‌بینید به آرامی عبور کنید و آن‌ها را تحریک نکنید.
• وقتی در بیرون از منزل نوشیدنی یا خوراکی میل می‌کنید، مراقب باشید.
• درب سطل زباله‌هایی که در بیرون از خانه قرار داده‌اید را ببندید.
• در حین رانندگی شیشه‌ی پنجره‌ی خودرو را بالا بکشید تا از ورود زنبورها جلوگیری به عمل آید.

در آخر این‌که اگر به ونوم زنبور عسل حساسیت دارید همواره داروی اپی‌نفرین همراه خود داشته و به همراه خود کارتی داشته باشید که در آن حساسیت شما به نیش زنبور اعلام شده باشد. اعضای خانواده، همکاران و دوستان خود را از حساسیت خود مطلع کنید و به آن‌ها یاد بدهید که چگونه در صورت لزوم داروی اپی‌نفرین به شما تزریق کنند.