۹ راز جالبی که ظاهر زبان در مورد سلامتی عمومی شما فاش می‌کند

تا به ‌حال شده که تغییرات ناگهانی ظاهر زبان‌ شما را نگران کرده باشد؟ ظهور نقاط سفید یا قرمز رنگ، ملتهب شدن یا سبز و پُر پُرز شدن زبان گاهی نشانه‌ی بروز یک مشکل است. بیماری‌های زیادی هستند که می‌توانند علائمی بر روی زبان ایجاد کنند. در دنباله به بررسی علائمی می‌پردازیم که حقایقی در پس پرده دارند.

۱. رنگ زبان قرمز روشن و ظاهر آن صاف و براق باشد

این تغییر ظاهری زبان به دلیل فقر ویتامین B۱۲ یا آهن به وجود آمده است. دکتر نائومی ریمِر «Naomi Ramer» دندان‌پزشک جراح که ریاست بخش آسیب‌شناسی فک و دهان در بیمارستانی در شهر نیویورک را بر عهده دارد می‌گوید: «ویتامین B۱۲ و آهن برای بلوغ و تکامل پاپیل‌ها یا همان برآمدگی‌های روی زبان، لازم و ضروری هستند. اگر مقادیر کافی از این دو ماده‌ی ارزشمند به بدن شما نرسد، این پاپیل‌ها از بین خواهند رفت و بنابراین ظاهر زبان شما صاف و براق خواهد شد».

ممکن است از خود بپرسید مگر زبان صاف و بدون پاپیل چه مشکلی ایجاد خواهد کرد. جالب است بدانید که نبود همین برآمدگی‌ها در بسیاری از موارد سبب می‌شود بلع مواد غذایی مخصوصاً مایعات داغ و یا غذاهای تند و پر ادویه با درد شدیدی همراه باشد.

معمولاً گیاهخواران بیشتر مستعد کمبود ویتامین B۱۲ -که به‌طور عمده در گوشت وجود دارد- هستند. دکتر آماندا تیلور متخصص گوش،حلق و بینی کودکان در مرکز کنترل سلامت چنین می‌گوید:

" اگر به زبانتان دقت کرده و متوجه شدید قرمزی رنگ آن به رنگ قرمز توت‌فرنگی شبیه است و از طرفی شما گیاهخوار بودید حتماً از پزشک‌تان بخواهید که مکمل دارویی مناسب را به شما معرفی کند."

کمبود ویتامین علاوه بر این‌که متأثر از نوع رژیم غذایی است می‌تواند به این دلیل باشد که فرد دارای یک بیماری خودایمنی در سیستم گوارش خود بوده و بنابراین قادر به جذب ویتامین‌ها نیست. این را نیز در نظر داشته باشید که سلامت دندان‌های شما همان‌قدر اهمیت دارد که سلامت زبان شما دارد پس به دنبال نشانه‌ی بیماری‌هایی باشید که دندان‌های شما آشکار می‌کنند.

۲. زبان با پرزهای سیاه‌رنگ پوشیده شده

این مشکل که به نام زبان پرمو و سیاه نیز شناخته شده، نشان‌دهنده‌ی این است که فرد بهداشت دهانی و دندانی مناسب و خوبی ندارد. دکتر آدا کوپر، دندان‌پزشک جراح در مرکز بهداشت دهان و دندان که در مورد اصول بهداشتی دهان و دندان، به مراجعین مشاوره می‌دهد گفته است: «بیماری زبان سیاه آنقدر مهم نیست که برای درمان آن نیاز به انجام اقدامات تخصصی باشد. پاپیل‌ها و پرزهای روی زبان در همه‌ی افراد و در تمام طول عمر رشد کرده و جایگزین سلول‌ها و پاپیل‌های قبلی می‌شوند».

به‌طور معمول پاپیل‌ها با جویدن غذا و نوشیدن مایعات دچار فرسودگی می‌شوند، اما گاهی اوقات یا دچار رشد بیش از حد شده که آن‌ها را شبیه محل رشد و نمو باکتری‌ها می‌کند یا از غذا رنگ به خود می‌گیرند. این امر باعث ایجاد تنفس بدبو یا مزه‌ی ناخوشایند در دهان می‌شود. جک دِر-سرکیسشِن «‌Jack Der‌-Sarkissian» پزشک خانوادگی در کالیفرنیای جنوبی در این رابطه می‌گوید:

" به طور نمونه مشکل زبان سیاه و مودار با سیگار کشیدن، نوشیدن قهوه و چای سیاه یا بهداشت ضعیف دهان و دندان ظهور پیدا می‌کند. اگر علل به‌وجود آورنده‌ی این مشکل نظیر استعمال دخانیات قطع شود و روی زبان به کمک مسواک یا دهان‌شویه پاک و تمیز شود، این نشانه‌ها کاملاً برطرف می‌شود."

۳. زبان باردار و سنگین شده و به رنگ سفید دربیاید

در این حالت فرد مبتلا به بیماری قارچی شده است. عمده‌ی برفک سفید رنگی که بر روی زبان ظاهر شده در نتیجه‌ی فعالیت قارچ کاندیدا ایجاد شده است. این شرایط  مخصوصاً پس از مصرف آنتی‌بیوتیک ایجاد خواهد شد. دکتر تیلور اظهار می‌دارد:

" به طور معمول زبان شما خانه‌ی باکتری‌ها و قارچ‌ها است؛ اما وقتی به دلیل بیماری آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید تمام باکتری‌های روی سطح زبان از بین می‌روند و در نتیجه فرصتی فراهم می‌شود که قارچ‌ها خودی نشان دهند."

برفک روی زبان که ممکن است سبب اختلال در تشخیص مزه‌ها یا مقداری درد در زبان شود، در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی هم دارند دیده شود. به طور نمونه در بچه‌های کوچک، افرادی که دچار بیماری‌های خود ایمنی هستند، افرادی که دیابت کنترل نشده دارند و همچنین در سالمندان برفک روی زبان دیده می‌شود. اگر به وجود برفک بر روی زبان خود شک دارید حتماً با پزشک خود مشورت کنید؛ چرا که برخلاف قارچ‌ها، برفک به کمک دارو‌های ضد قارچ از بین نمی‌رود.

۴. بروز ترک و شکاف بر روی زبان

شاید تعجب کنید اما زبان نیز دچار علائم و نشانه‌های تغییر سن شده و ترک می‌خورد. به طور معمول این درزها و شکاف‌ها بدون درد هستند مگر این‌که به دلیل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان؛ شاهد بروز عفونت در این شکاف‌ها باشیم. به نقل از دکتر رِیمِر عفونت قارچی می‌تواند در درون این شکاف‌ها گسترش پیدا کند و شما ناگهان با درد و بوی شدید چرک یا بویی شبیه بوی سوختگی مواجه خواهید شد.

دکتر دِر-سِرکیسشِن می‌گوید:

" تجهیزات و گیره‌ها و بست‌هایی که در درون دهان استفاده شده است می‌تواند سبب تجمع عفونت شود پس مطمئن شوید این قسمت‌ها کاملاً در جای خود محکم قرار گرفته‌اند. آب زیادی بنوشید و در رعایت بهداشت دهان خود دقت کنید از جمله این‌که به آرامی سطح روی زبان را با مسواک تمیز کنید."

۵. توده‌های سفید رنگ

تکه‌های سفیدرنگ بدون درد که باعث ایجاد ناراحتی در دهان فرد می‌شود و از رشد بیش از حد سلول‌ها ناشی می‌شود. اغلب در افراد سیگاری دیده شده و به احتمال ۵ تا ۱۷ درصد جراحت‌های موجود به سلول‌های سرطانی تبدیل می‌شوند. دکتر تیلور می‌گوید" اگر شما سیگار می‌کشید بدانید که بدن‌تان با نشان دادن این علائم به شما اطلاع می‌دهد که تا چه میزان در خطر ابتلا به سرطان خواهید بود."

در بسیاری از موارد این تکه‌ها با توقف مصرف سیگار از بین خواهند رفت؛ اما اگر اهل سیگار نباشید احتمالاً به وجود آمدن این تکه‌ها ناشی از سائیدگی دندان برروی زبان است. بنا‌بر توصیه‌ی دکتر تیلور اگر این زخم‌ها بیش از یک تا دو هفته باقی ماندند بهتر است که حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا برای شما تقاضای نمونه گیری کند. در هر صورت بهداشت دهان و دندان خود را به دقت رعایت کنید.

۶. آفت دهان با احتمال منشأ سرطان

باید قبول کنیم شرایط زندگی در عصر تکنولوژی، بیماری‌های نوظهور و یا مزمنی نظیر سرطان را همراه‌مان کرده است. سرطان دیگر یک واژه‌ی مگو نیست و با کمی پرس و جو متوجه‌ی گستردگی این بیماری و تعداد بالای مبتلایان چه پیر و چه جوان؛ خواهیم شد. در این میان باید با دقت و مسئولیت بیشتری به سلامتی خود توجه کرده و نشانه‌های ناآشنا، بدون علت و یا مزمن را پایش کنیم.

آفت یک علامت دردناک است، جدای از این‌که می‌تواند یک عارضه‌ی معمولی ناشی از آسیب به بافت دهانی یا استرس باشد، ممکن است نشانی از بیماری‌های دیگری همچون سرطان یا هرپس باشد. برخلاف آفت معمولی که در بازه‌ی زمانی کمتر از یک هفته بهبودی کامل می‌یابد، آفتی که نشانه‌ی سرطان باشد دو هفته ماندگار خواهد بود و این نواحی قرمز دردناک می‌توانند جدی شوند.  پس اولین کاری که فرد در این حالت باید انجام دهد مشاوره‌ی فوری با یک پزشک است.

دکتر تیلور می‌گوید:

" ممکن است فکر کنید این سالمندان هستند که گرفتار سرطان زبان می‌شوند، اما اگر جوان و سالم هستید و این آفت‌های شک برانگیز را هم دارید بدانید که واقعاً سالم نیستید و باید برای سلامتی خود یک اقدام جدی انجام دهید. سرطان زبان حتی در نوجوان هفده ساله هم دیده شده است."

سرطان زبان ممکن است بر اثر مصرف تنباکو« tobacco» ایجاد شود اما ویروس اچ.آی.وی نیز باعث ایجاد آن خواهد بود. بهترین راه مراجعه به یک پزشک و قرار گرفتن تحت یک معاینه‌ی دقیق است. در بسیاری از موارد، با شناسایی به موقع سرطان زبان و انجام اقدامات درمانی، فرد سلامتی خود را بازخواهد یافت.

۷. زبان خوش‌ظاهر اما دردناک و حساس

اگر با معاینه و بررسی زبان هیچ مشکل خاصی نمی‌بینید اما در زبان احساس درد یا سوزش دارید، یا از خمیر‌دندان نامناسب استفاده می‌کنید یا در حال سپری کردن دوران یائسگی و تغییرات هورمونی هستید. احساس سوزش در زبان یک حس فراگیر است که برای هرکسی ممکن است پیش بیاید. زنان بیشتر از مردان گرفتار آن می‌شوند. در مورد چرایی ایجاد سوزش زبان دلیل خاصی نمی‌توان برشمرد.

بعضی افراد به دلیل حساسیت به خمیردندان دچار احساس سوزش زبان می‌شوند. ماده‌ای به نام سدیم لوریل سولفات «SLS» که برای ایجاد کف در ترکیب مواد سازنده‎‌ی خمیردندان استفاده می‌شود می‌تواند عامل این حساسیت باشد. راه چاره در این حالت استفاده از خمیردندانی است که فاقد این ترکیب باشد مانند خمیر‌دندان سنسوداین. در موارد دیگر دکتر به شما آنتی‌بیوتیک و یا قرص‌هایی برای آرامش درد‌های عصبی خواهد داد.

 ۸. زبان جغرافیایی

این اصطلاح برای حالتی از ظاهر زبان تعریف شده است که همچون پستی و بلندی‌ها و تکه‌های روی گستره‌ی جغرافیایی زمین، سطح زبان طرح و نقش‌دار شده است. در این حالت واقعاً مشکل خاصی نیست و شرایط بسیار معمولی بوده و هیچ خطر جدی دربرندارد و فراگیر هم نیست. این‌که علت اصلی بروز این حالت چه چیزی است، مشخص نیست و تنها مشکل این بیماری احساس کردن زبری بر روی زبان است که به گفته‌ی دکتر تیلور این حالت به تدریج از بین خواهد رفت. عارضه‌ی زبان جغرافیایی نیاز به درمان خاصی ندارد؛ اما اگر دردناک شد با مراجعه به پزشک داروهای آنتی‌هیستامین یا خمیر استروئیدی غیرجوشان برای فرد تجویز خواهد شد.

 ۹. آفت معمولی دهان

اگر ظاهر زبان مشابه تصویر زیر شده بود، فرد استرس زیادی دارد. افراد بسیاری هستند که تجربیات ناخوشایندی از آفت دهان دارند. آفت؛ نواحی بسیار دردناکی است که معمولاً بر روی زبان یا بافت درون دهان ایجاد می‌شود و تا زمانی که بهبودی کامل نیابد همچنان دردناک است. دردناکی این ناحیه چهار تا پنج روز طول می‌کشد، اما بعد از آن کم‌کم کوچک شده و به طور کامل ناپدید می‌شود.

دکتر تیلور درمورد آفت می‌گوید: «ما واقعاً نمی‌دانیم که چرا مردم آفت می‌زنند؛ اما احتمالاً منشاء آن ویروسی است. افرادی که پرمشغله‌اند یا بسیار پراسترس هستند، مستعد ابتلا به این زخم هستند. خبر خوب این است که آفت به هیچ عنوان مسری نیست، اما باید مطمئن باشید که این آفت به دلیل ویروس هرپس نباشد؛ چرا که یکی از علائم این بیماری بروز آفت بر روی لب است».