میوه و سبزیجات پرخاصیت مناسب فصل پاییز

به یقین همه‌ی ما از بخشش‌های فصل تابستان شگفت زده شده‌ایم؛ از انواع توت‌ها گرفته تا هندوانه‌ی آب‌دار و شیرین. اما به زودی پائیز فرا می‌رسد. از اوایل شهریور به بعد زمان برداشت طیف وسیعی از محصولات سلامت‌بخش و خوش‌مزه مانند کدو مسما و گلابی است.

درحالی‌که بسیاری از محصولات در تمام طول سال و در همه جا کاشته و برداشت می‌شوند، هستند میوه‌هایی که مختص یک شهر خاص بوده و برای رسیدن به دست مشتری باید منتظر حمل و نقل و بارگیری آن‌ها بود. شاید استفاده و خرید محصولات فصلی تنها راه تأمین نیازهای سلامتی ما و بهبود اقتصاد محلی نباشد اما می‌تواند محصولات مغذی‌تری را به دست مصرف کننده برساند.

بنابراین چرا در بین میوه‌های پائیزی موجود که ویتامین‌های اساسی و آنتی‌اکسیدان‌هایی که روند پیری را کند می‌کنند و یا با بیماری‌هایی نظیر سرطان مبارزه می‌کنند، کندوکاوی نداشته باشیم؟ در میان سبزیجات، به خانواده‌ی گیاهانی که به چلیپائیان معروف هستند« شامل کلم پیچ، شلغم و رُتاباگا که ریشه‌ای شبیه شلغم است و نیزگل کلم‌ها و در فصل پائیز عرضه شده و دارای ترکیباتی به نام گلوکوزینولات هستند برمی‌خوریم. این سبزیجات قابلیت مقابله با سلول‌های سرطانی را دارند و آیا می‌شود کدو مسما را نادیده گرفت در حالی‌که دارای آلفا و بتا کاروتن بوده و در بهبود قدرت بینایی نقش مؤثری دارد؟

بهترین‌هایی که پائیز به ما هدیه می‌دهد را بشناسید؛ میوه‌ها و سبزیجاتی که هم طعمی خوب دارند و هم در سلامتی شما نقش به سزائی دارند. هرگز از امتحان کردن چیزهایی که به ذائقه شما نو و جدید هستند، پرهیز نکنید چه بسا در طعم و مزه و خواص، بسیار عالی باشند.

• سیب‌ها

در کشور ما سیب عضو ثابت میوه‌فروشی‌ها است. سیب گلاب، سیب قرمز، سیب زرد، بزرگ و کوچک همیشه در کنار ما بوده اند. شاید بسیاری از ما میل چندانی به مصرف هر روزه‌ی سیب نداشته باشیم اما باید بدانیم که این میوه‌ی شیرین و آب‌دار سرشار از آنتی اکسیدان است و ما را در مقابل بیماری‌های مزمن ایمن کرده و سبب کند شدن روند پیری می‌شود. بیش از ۷۵۰۰ نوع سیب در جهان وجود دارد که از میان آن‌ها سیب فوجی بیشترین میزان ترکیبات فلاوونوئید و فنولیک را دارد. بِه که یکی از هم خانواده‌های سیب معمولی است یکی از بهترین‌های فصل پائیز است که البته به صورت خام، چندان خوردنی نیست، اما پخته‌ی آن در مرباجات، ژله‌ها و دسرها استفاده می‌شود.

• لبو

ممکن است بتوان لبو را در تمام طول سال پیدا کرد اما بهترین آن‌را فقط در پائیز می‌شود سراغ گرفت. در بین خانواده‌ی قرمز- بنفش لبوها، حتی می‌شود لبوهایی با رنگ طلایی، سفید و یا چندرنگ هم پیدا کرد. هنگام خرید لبو توجه داشته باشید که لبوهای محکم و سفت و با برگهای سبز روشن و تُرد را انتخاب کنید. برگ‌های سبز آن را به سالاد اضافه کنید و خود لبوها را بصورت پخته و یا کباب شده مصرف کنید تا از بتائین موجود در آن که به ایمنی بدن در برابر بیماری‌های قلبی و کبدی کمک می‌کند و همچنین از نیترات که جریان خون در مغز را بیشتر کرده و از خطر زوال عقل یا آلزایمر می‌کاهد، بهره‌ی کافی ببرید.

• کلم دلمه‌ای و کلم پیچ

کلم دلمه‌ای نوع کوچک کلم است که به همراه کلم‌پیچ منبع غنی از ویتامین اِی و سی  بوده و به علاوه حاوی میزان زیادی از یک ترکیب جادویی ضد سرطان به نام گلوکوزینولات که مسبب مزه و بوی خاص این سبزی است، هستند. اگر توانستید کلم دلمه‌ای را پیدا کنید، حتماً روزتان را با میل کردن خاگینه‌ی آن شروع کنید.

• قره قاط

از نظر اندازه، قره قاط یا کِرَن‌بِری بین بلوبری و انگور است. خوش طعم‌ترین میوه‌ی قره قاط را می‌توان در مهر و آبان برداشت کرد. از کنسانتره‌ی قره‌قاط برای بهبود بیماری‌های مجاری ادراری و از میوه‌ی تازه‌ی آن برای ایمنی در برابر بیماری‌های زبانی و هم‌چنین کاهش رشد تومور سرطانی استفاده می‌کنند.

• گلابی

این میوه‌های شیرین پائیزی به دو دسته‌ی عمده‌ی گلابی‌های اروپایی و آسیایی تقسیم می‌شوند. به طور مثال در آمریکا و در فصل پائیز، انواع مختلفِ گلابی‌های اروپایی بیشتر از نوع آسیایی، پرورش یافته و استفاده می‌شود. گلابی بیشترین میزان فیبر محلول را دارد که به کاهش کلسترول بد «LDL» کمک به‌سزائی می‌کند. پس اگر می‌خواهید مقدار فیبر مورد نیاز بدن‌خود را تأمین کنید از گلابی چه به صورت میوه‌ی کامل و چه به عنوان جزئی از یک صبحانه‌‌ی سیرکننده و یا نوشیدنی سالم استفاده‌ی لازم را ببرید.

• خرمالو

خرمالو همان میوه‌ی نام آشنای ما ایرانی‌ها است که با شنیدن نامش ناخودآگاه گَسی پوست آن زیر زبان می‌آید. بیشترین صادرات این میوه از کشورهای آسیایی است. نکته‌ی دارای اهمیت در مورد این میوه این است که اگرچه در ظاهر رسیده به نظر برسد ممکن است هنوز مزه تند و تیز و یا به اصطلاح همان مزه‌ی گس معروف در آن پنهان باشد پس اجازه بدهید قبل از خوردن، در دمای اتاق کاملاً برسد. در مقایسه با سیب، خرمالو به لطف فیبر، آنتی اکسیدان و مواد معدنی‌اش بیشتر مورد توجه است.

• انار

همان‌طوری که بسیاری از ادیان باستانی بر منافع سلامت‌بخش انار معتقد بودند، شما هم این میوه‌ی پرخاصیت را مقدش بشمارید. اگرچه بسیاری از تحقیقات اخیر غیر قطعی بوده‌اند اما برخی مطالعات به منظور کاهش خطر عوارض قلبی عروقی نظیر حملات قلبی پیشنهاد می‌کنند که از میوه‌های حاوی آنتی اکسیدان بیشتر استفاده شود. مطالعات جدیدتر حتی پیشنهاد می‌دهند که انار می‌تواند در برابر سرطان سینه و کولون ایمنی ایجاد کند. اگرچه تا قطعیت این نتیجه راه درازی در پیش است اما پیروی از این پیشنهاد ضرری در پی ندارد وچنان‌چه نتیجه‌ی این پژوهش‌ها در مورد این میوه‌ی پر زرق و برق درست باشد، راه اشتباهی نرفته‌ایم و پیروزی نهایی شیرین خواهد بود.

• کدو تنبل

از نظر تکنیکی کدو تنبل عضوی از خانواده‌ی کدو مسما  بوده و به خاطر پیشینه‌ی تاریخی و منافع سلامت‌بخش خود، جای خود را در این لیست پیدا کرده است. کدو تنبل یکی از بهترین منابع آلفا و بتا کاروتن است؛ ترکیباتی که می‌تواند در شبکیه‌ی چشم تبدیل شده و به بهبود سلامت بینایی و رشد سلول‌ها کمک کند. در مورد دانه‌های کدو تنبل هم می‌توان گفت که سرشار از ترکیبی به نام اسید آلفالینولِئیک است که یک اسید چرب امگا3 بوده و به کسانی که مبتلا به بیماری‌های قلبی، پرفشاری خون و یا کلسترول بد هستند، کمک شایان توجهی می‌کند. مادرها استاد استفاده از کدو تنبل در طعام روزانه هستند و می‌توانند از آن در پخت یک کیک یا یک دسر خوش طعم به همراه دارچین و یا دیگر موارد استفاده کنند.  

• شلغم و رُتاباگا

رُتاباگا نیز مانند شلغم یک ریشه‌ی خوراکی بوده و از نظر ظاهری نیز بسیار مشابه شلغم است. علی‌رغم در دسترس نبودن رُتاباگا، شلغم در بازار میوه‌و‌سبزی پائیزی ایران به‌وفور یافت می‌شود و خوب است بدانید که از نظر خواص فرقی با یکدیگر ندارند. اگرچه این دو ریشه‌ی خوراکی، زیبایی ظاهریِ خاصی ندارند و با ظاهر پیازی شکل و پُر ریشه‌ی خود چندان دل‌چسب نیستند اما مطمئن باشید که از نظر مواد مغذی بسیار سرآمد هستند. بر طبق پژوهش‌ها مصرف این دو ریشه خطر ابتلا به سرطان‎‌ ریه و پروستات را کاهش می‌دهد. جالب‌تر اینکه شلغم‌سبز یکی از منابع کلسیم بوده و یک فنجان از رُتاباگای خام می‌تواند تأمین کننده‌ی سه گرم فیبر در برنامه غذایی روزانه باشد.

• کدو مسما

در بیشتر کشورها از تصویر کدو مسما در پوستر میوه‌های پائیزی استفاده می‌شود؛ به عبارتی پائیزی‌ترین میوه، همین کدو مسما است. پس تا می‌توانید از آن در برنامه‌ی غذایی خود بهره برده و از خواص شگفت انگیزش در کنار طعم خوب آن لذت ببرید.

• سیب‌زمینی شیرین

کارهای بومی سازی و کاشت بسیاری از سبزیجات و یا میوه‌هایی که بومی ایران نیستند توسط محققین انجام گرفته و یا در حال انجام است. امید است با توجه به فواید بسیار سیب‌زمینی شیرین، شاهد عرضه‌ی این محصول در بازار سبزیجات خود باشیم. سیب‌زمینی شیرین نیز مانند کدو‌ مسما منبع غنی بتاکاروتن می‌باشد که می‌تواند در برابر کمبود ویتامین اِی یاری دهنده باشد و باعث افزایش سلامت بینایی و علی‌الخصوص شبکیه‌ی چشم شود. این نوع سیب‌زمینی، حاوی ویتامین سی نیز بوده و هنگامی‌که به همراه پوستش که تُرد و قابل خوردن است، خورده شود نزدیک به چهار گرم فیبر مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.