تمام آنچه که باید درباره‌ مهریه بدانیم

مهریه در قانون

نخست باید بدانیم که طبق ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی، مهریه مالی است که در هنگام ازدواج، مرد متعهد می‌شود به همسر (زن) خود بپردازد. این مال می‌تواند به صورت نقدی (وجه رایج کشور)، سکه و طلا، سایر اموال منقول (مثل خودرو) یا غیر منقول (ملک، خانه یا آپارتمان) باشد. مهریه همزمان با انعقاد ازدواج در سند رسمی ازدواج ثبت می‌شود و از مهمت‌رین ویژگی های سند رسمی لازم‌الاجرا بودن آن است. لذا بنا درخواست زوجه مبنی بر مطالبه‌ی مهریه از دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج،  اجرائیه صادر می‌شود و مراجعه به دادگاه برای این کار الزامی نیست. اما مهریه از طریق ارائه‌ی دادخواست به دادگاه خانواده هم قابل مطالبه است. بدین ترتیب زوجه می‌تواند در صورت تمایل با تنظیم دادخواست توسط خود یا بوسیله‌ی وکیل از دادگاه محل سکونت خود یا همسرش، مهریهی خود را بخوهد که در این حالت چنانچه مرد پرداخت مهریه را نپذیرد در نهایت به حکم جلب وی منتهی می‌شود.

آیا هر زمان می توان مهریه را درخواست کرد؟

 در سند رسمی ازدواج معنی عندالمطالبه، امکان درخواست دریافت مهریه در هر زمان است. پس در صورت نوشتن این عبارت در سند رسمی ازدواج که به امضای زوج رسیده باشد، زن هر وقت بخواهد می‌تواند مهریه را از زوج طلب کند و در صورت قبول نکردن زوج از پرداخت، اموال وی را توقیف یا حتی صدور حکم جلب وی را از دادگاه بخواهد. در مقابل، عبارت عندالاستطاعه در سند رسمی ازدواج، بدین معناست که شرط درخواست پرداخت مهریه، دارا بودن مرد و توانایی مالی وی است. در صورت استفاده از این عبارت در متن سند رسمی ازدواج، درخواست مهریه از مرد مشروط به داشتن مال و توانایی مرد در پرداخت مهریه است و تا زمانی که مرد توان مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، نمی‌توان مهریه را از وی درخواست کرد.

همان‌طور که قبل هم گفتیم، مهریه را می‌توان پس از صدور اجرائیه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی دریافت کرد. بدین ترتیب که با صدور برگ اجرائیه از دفترخانه تنظیم سند رسمی، متقاضی مهریه می‌تواند به اداره اجرای اسناد رسمی ثبت مراجعه و با معرفی نشانی زوج درخواست وصول مهریه را ارائه کند. همچنان که می‌تواند مالی از مرد مانند حساب بانکی،‌ پلاک ثبتی، سهام یا حتی طلب قطعی وی از را دیگران برای توقیف و وصول مهریه را معرفی کند.

شرایط گرفتن حکم جلب برای دریافت مهریه

همچنین مطابق قانون جدید حمایت خانواده، برای نپرداختن مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، مرد جلب نمی شود. به عبارت دیگر مازاد ۱۱۰ سکه عندالاستطاعه است. از طرف دیگر هر شرطی درباره مهریه در سند رسمی ازدواج قابل ذکر است. بدین معنی که درباره میزان و شرایط پرداخت مهریه هر توافقی میان زن و مرد (همسران) مجاز است و برای طرفین تعهدآور محسوب می‌شود. بنابراین طرفین مختارند گزینه های گوناگونی را در این مورد پیش‌بینی کنند و در این زمینه محدودیتی وجود ندارد.

مهریه، دین ممتازه است. به این معنی که اگر شوهر، بدهی بسیار به اشخاص گوناگون داشته باشد، مهریه پیش از هر بدهی دیگری از وی دریافت می‌شود. مثلاً چنانچه شخص ثالث همزمان با مطالبه مهریه زوجه، مطالبه وجه چکی را که زوج صادر کرده از دادگاه بخواهد الویت در توقیف اموال زوج با مطالبه‌گر مهریه است. مهریه را می‌توان به اصطلاح بخشید یا بذل کرد. به هر شکل و روشی که قابل اثبات و مستند باشد، زن می‌تواند تمام یا بخشی از مهریه‌ی را به همسرش ببخشد یا از دریافت آن به کلی صرفن ظر کند. اما چون سند ازدواج رسمی است سند بذل و بخشش هم باید رسمی باشد. طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی در ازدواج دائم، این حق را برای زن پیش‌بینی کرده که تا پیش ازدریافت مهریه، بتواند از انجام وظایف خود به عنوان همسر خودداری کند که این به حق حبس (عدم تمکین خاص یا امتناع از روابط زناشویی) معروف است و در صورت استفاده زن از این حق، شوهر نمی‌تواند مدعی عدم تمکین زوجه شود.

اسقاط یا ابطال مهریه

اسقاط یا ابطال مهریه در موراد بسیار نادر آن هم با شرایط خاص امکان پذیر است. از جمله این موارد تدلیس است. تدلیس به معنای دروغ گویی، فریب کاری یا کتمان واقعیت است. به طور خلاصه اگر زوجه قبل از ازدواج مبتلا به برخی امراض خاص بوده و این موضوع به هنگام ازدواج در عقد نامه قید نشده باشد یا این که باکره نبوده و در عقد نامه دوشیزه خطاب شده باشد، پس از عقد چنانچه این دروغ ثابت شود، تا قبل از ازاله‌ی بکارت کل مهریه و بعد از ازاله‌ی بکارت نیمی از مهریه از او ساقط می‌گردد.

یک باور عمومی این است که مهریه در شرایط خاص همچون ناشزگی زوج (ناسازگاری و عدم تمکین) یا خیانت زوجه به همسر قابل اسقاط است. در حالی که قانون این موضوع و این باور را رد کرده است. به عبارت ساده هیچ چیز (حتی بالاترین سطح خیانت زوجه در صورت اثبات) جز عدم تحقق شرایط عقد نمی تواند مهریه را که حق زن است را ساقط نماید.

در ادامه به ارائه چند راهکار عملی برای حل مسئله مهریه در سند ازدواج می‌پردازیم.

 راهکار شرط تناسب پرداخت مهریه با سنوات زندگی مشترک

 یکی از راهکارهای بسیار نافذ این است که در شروط ضمن عقد پرداخت مهریه متناسب با سنوات زندگی مشترک توافق گردد  به عنوان مثال به ازای هر ۱۰ سال زندگی مشترک زوجه بتواند درصدی از مهریه را وصول کند.

راهکار شرط تدوام زندگی مشترک برای پرداخت مهریه

در این راهکار زوج می‌تواند طی شروط ضمن عقد، شرط پرداخت مهریه را تداوم زندگی مشترک برای مدت زمانی معین قرار دهد. به عنوان مثال مهریه پس از ۲۰ سال زندگی مشترک قابل وصول باشد.

راهکار تفکیک مهریه

در مواردی بنا به اقتضای خانوادگی و سایر مسائل متأسفانه زوجین مجبور به قید مهریه سنگین در سند ازدواج می‌شوند که در این موارد می‌توانند با تفکیک مهریه به دو بخش عندالمطالبه و عندالاستطاعه مشکل را حل کنند.