آرکتایپ‌ها و کهن‌الگوهای سفر قهرمانی را بشناسید

کارول پیرسون در کتاب‌های «بیداری قهرمانان درون» و «زندگی برازنده‌ی من» به معرفی ۱۲ آرکتایپ می‌پردازد که هر کدام از آن‌ها می‌توانند تلاش‌های قهرمانانه‌ای در طول زندگی از خود نشان دهند. البته باید توجه داشت که آن‌ها مانند قهرمانان سنتی قدرت ماورایی ندارند بلکه جنبه‌ای عادی از وجود آن‌ها قوی‌تر عمل می‌کند.

در ادامه، با استناد به کتاب «زندگی برازنده‌ی من»  به معرفی آرکتایپ‌های قهرمانی خواهیم پرداخت که هر کدام از آن‌ها می‌توانند در وجود ما هم پررنگ یا کم رنگ باشند:

آرکتایپ معصوم

بسیاری از اوقات، معصوم اولین کهن‌الگویی است که با آن روبرو می‌شویم. کهن‌الگو یا آرکتایپ معصوم مظهر اعتماد به دیگران و جهان است. چنین ایمان و مثبت‌اندیشی‌ای، به خصوص در خردسالان، پایه و اساس اعتماد به زندگی را تشکیل می‌دهد. قهرمان فیلم «فارست گامپ» با بازی «تام هنکس» نماد یک معصوم است. او همانند یک ناظر پاک به تماشای فجایع و وقایع جهان می‌نشیند. وقایع سیاسی مانند جنگ ویتنام و جریان واترگیت و مسائل فردی مثل کودک آزاری و تندباد را مشاهده می‌کند و با این حال خوش‌بینی و سادگی‌اش را از دست نمی‌دهد. در حکایت‌هایی که عواقب منفی به همراه دارند، سادگی، زودباوری و انکار معصوم به او آسیب می‌رساند. به عنوان مثال می‌توان از شخصیت «لنی» در فیلم «موش‌ها و آدم‌ها» نام برد.

گر کهن‌الگوی معصوم در شما فعال باشد به خوبی می‌دانید که روزنه‌ای از امید در همه‌ی سختی‌ها و تیرگی‌های زندگی وجود دارد.

آرکتایپ یتیم

یتیم کودکی است که هیچ کس به نیازهایش رسیدگی نمی کند. او بزرگسالی است که در چنگال ضعف‌های درونی، وقایع اسفناک، اشخاص ستمگر یا بیماری‌های جسمی گرفتار شده است. اتحادیه‌های کارگری و بسیاری از سازمان‌های خدمات اجتماعی، کهن‌الگوی یتیم را در یافتن راه حل‌های مناسب برای سختی‌های زندگی و یافتن راه و جهتی مثبت یاری می‌دهند.

قدرت یتیم واقع گرایی او است که او را مجبور می‌کند که زودتر از سنش بزرگ شود. با این حال خطری که یتیم را تهدید می‌کند، این است که ممکن است نوعی ذهنیت قربانی بودن در او شکل بگیرد.

اگر کهن‌الگوی یتیم در شما فعال باشد بر این باور هستید که احتیاط همیشه برای‌تان مفید است.

آرکتایپ جنگجو

جنگجو در الگوهای تفکر خود نسبتا ساده است و به دنبال آن است که به راحتی بتواند در هر چه که با آن‌ها روبرو است، برنده شود. جنگجو هدفمند است و حد و مرز تعریف می‌کند. «سوپر من» و «راکی» و همچنین فیلم‌هایی که «جان وین» در آن‌ها نقش ایفا کرده است، داستان جنگجو را دنبال می‌کنند. آرکتایپ جنگجو علاقه‌ی خاصی به رقابت در مدرسه، ورزش، محل کار و مباحثه دارد.

اگر کهن‌الگوی جنگجو در شما فعال است، بر این باور هستید که انسان‌های سرسخت سرانجام موفق می‌شوند.

آرکتایپ حامی

«حامی‌ها» اصولا مردم دوست و مهربان هستند و از کمک به دیگران لذت می‌برند. با این حال این خطر برای حامی وجود دارد که در مسیر کمک به دیگران به خود آسیب برساند. گاهی هم حامی حکایت مادران و پدران سلطه‌جویی است که به خاطر اضطراب و نگرانی، به فرزندان خود استقلال و آزادی کافی نمی‌دهند و به عناوین مختلف به زندگی آن‌ها لطمه می‌زنند. به عنوان مثال می‌توان از عموی «لوک اسکای واکر» در فیلم «جنگ ستارگان» نام برد.

اگر کهن‌الگوی حامی در وجود شما فعال باشد، بر این باورید که یاری رساندن به دیگران، وظیفه و مسئولیت شما است.

آرکتایپ جستجوگر

جستجوگر برای یافتن پاسخ کنجکاوی‌های عمیقش و برطرف کردن نیازهای درونی اش ماجراجویی می‌کند. او از یک سو می‌خواهد هم‌رنگ جماعت باشد و از سوی دیگر خواستار رسیدگی و پاسخ‌گویی به نیازهای درونی و فردی خویشتن است. از طرف دیگر از پوچی دنبال کردن زندگی‌ای که به نیازهای درونی و منحصر به فرد او پاسخ نگوید وحشت دارد. فیلم‌ها یا داستان‌هایی مانند «هاکل بری فین»، «ساکن طبقه‌ی وسط» و حکایت‌های مربوط به سفرنامه‌ها داستان زندگی یک قهرمان جستجوگر را روایت می‌کند.

اگر کهن‌الگوی جستجوگر در وجود شما فعال باشد همیشه جای دیگری هست که چمنش به نظرتان سبزتر می‌رسد.

آرکتایپ عاشق

عشق میان دو انسان، رایج‌ترین نوع داستان «عاشق» است. ولی هر کس که به شخص یا چیز دیگری عشق می‌ورزد، انسانی عاشق محسوب می‌شود. «عاشق‌ها» معمولا دارای گیرایی و جاذبه‌ی قابل توجهی هستند که از تیپ و شخصیت آن‌ها سرچشمه می‌گیرد و دیگران را جلب می‌نمایند. با این حال، عاشق‌ها از تنها شدن هراس دارند و تلاش می‌کنند تا روابط‌شان را تا ابد ادامه دهند.

اگر کهن‌الگوی عاشق در وجود شما فعال باشد بر این باورید که پاسخ اصلی و نهایی، عشق است.

آرکتایپ نابودگر

«نابودگر» می‌تواند فردی باشد که قربانی حادثه‌ها و شکست‌ها شده و خواهان بازسازی زندگی خویش است. از سوی دیگر او می‌تواند کسی باشد که راه و تجربه‌های جدیدی را در زندگی اش انتخاب می‌کند. ممکن اسست مانند زورو یا رابین هود انقلابی باشد و برای بهبود اوضاع و باز کردن راه برای پدیده‌ای نوین، نظم کنونی را به هم بزند. روایت‌های مربوط به نابودگر، داستان‌هایی است که خبر از زندگی مردمان مصیبت دیده‌ای می‌دهد که برای بازسازی زندگی و ارزش‌های خود تلاش می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان از «پیرمرد و دریا» اثر همینگوی یاد کرد.

اگر کهن‌الگوی نابودگر در وجود شما فعال باشد می‌توانید به راحتی رها کنید و بیش از این زیان نبینید.

آرکتایپ آفرینش‌گر

شغل «آفرینش‌گر» ممکن است پدید آوردن آثار ادبی، هنرهای زیبا، موسیقی و یا کار هنرمندانه‌ی دیگری باشد. در عین حال او می‌تواند یک کارآفرین، مخترع، نوآور و کلا فردی باشد که روزانه و فعالانه، قوه‌ی تخیل خود را به کار می‌گیرد. آفرینش‌گر اغلب با یک یا چند نفر که به خلاقیت احترام نمی‌گذارند و به آن اعتقاد ندارند، برخورد می‌کند. این اشخاص آفرینش‌گر را نصیحت می‌کنند یا تحت فشار قرار می‌دهند و از او می‌خواهند که عادی‌تر، بردبارتر و سنت‌گراتر زندگی کند.

اگر کهن‌الگوی آفرینش‌گر در وجود شما فعال باشد بر این باورید که توانایی خلق همه‌ی چیزهایی که در ذهن و قوه‌ی تخیل می‌گنجد، در انسان وجود دارد.

آرکتایپ حاکم

کهن‌الگوی «حاکم» در افراد صاحب اختیار و کسانی که مسئولیت مدیریت سازمان‌ها و خانواده‌ها را می‌پذیرند، دیده می‌وشد. در واقع کهن‌الگوی حاکم فرصتی است برای اعلام ریاست و شکل دادن به زندگی‌ای که با ارزش‌های فردی‌مان تطابق دارد.

اگر کهن‌الگوی حاکم در وجود شما فعال باشد بر این باورید که باید تسلط داشته باشید.

آرکتایپ جادوگر

داستان‌های آشنای کهن‌الگوی جادوگر مثل یُدا در جنگ ستارگان، مری پاپینز، جادوگر اُز، هری پاتر و شَمَن‌های بومی قبیله‌ها هستند. قدرت و حکومت معمولا در دست جادوگر نیست. این شخصیت اغلب گوشه‌گیر است و فقط بینش و راه حل تازه در اختیار «حاکم» قرار می‌دهد. کار اصلی کهن‌الگوی جادوگر به دست آوردن و عملی کردن خواسته‌های قلبی از راه تغییر و به اوج رساندن افکار، احساس‌ها و نگرش ماست.

 اگر کهن‌الگوی جادوگر در شما فعال باشد، استنباط و برداشت را مسئول و تعیین‌کننده‌ی حقیقت می‌دانید.

آرکتایپ فرزانه

کهن‌الگوهای «عاشق» و «جادوگر» خواسته‌های قلبی‌مان را نشان می‌دهند در حالی که «فرزانه» ما را در کنار گذاشتن چیزهایی که به عنوان خواسته به آن‌ها فکر می‌کنیم یاری می‌دهد تا حقیقت را همان‌گونه که هست بپذیریم. شعار فرزانه این است: «با حقیقت مبارزه نکن، چون همیشه او برنده می‌شود». فیلم «ذهن زیبا» که در آن جان نش با آموختن این که کدام یک از افکار و تصوراتش قابل اعتمادهستند، مشکل روانی خود را حل می‌کند، نمونه‌ای از داستان یک قهرمان فرزانه است.

اگر کهن‌الگوی فرزانه در وجود شما فعال باشد بر این باورید که حقیقت شما را به مقصد آزادی خواهد رساند.

آرکتایپ دلقک

شخصیت «دلقک» شامل کمدین‌ها، دلقک‌ها، طنزنویس‌ها، کاریکاتوریست‌ها و همچنین انسان‌های شوخ طبعی می‌شود که شادی و خنده را همه جا با خود می‌برند. دلقک می‌خواهد مزه‌ی زندگی را بچشد و آن را کاملا تجربه کند. او معمولا راهی برای لذت بردن از کارهای ناخوشایند یا محول کردن آن‌ها به دیگران پیدا می‌کند. در واقع دلقک راه لذت بردن از زندگی را می‌شناسد.

اگر کهن‌الگوی دلقک در وجود شما فعال باشد، زندگی را برای لذت بردن از آن می‌خواهید.