افرادی که عزت نفس پایینی دارند همیشه به خود سخت می‌گیرند. گاهی اوقات آن‌ها حتی نمی‌توانند تعریف و تمجیدهای دیگران نسبت به خودشان را قبول کنند و آن را در حد تعارف تلقی می‌کنند. در این مطلب به معرفی نشانه‌های عزت نفس پایین و راهکارهای بهبود آن پرداخته‌ایم.

 برخی از علائم شایع کمبود عزت نفس عبارتند از:

  • ناتوانی در اظهار نظر
  • بیش از حد به یک موضوع فکر کردن
  • ترسیدن از چالش‌ها و نگرانی‌هایی که توان غلبه بر آن‌ها را ندارید
  • به خودتان سخت می‌گیرید اما با دیگران ملایم برخورد می‌کنید
  • اضطراب مکرر و آشفتگی عاطفی

برخی از علائم کم‌تر شناخته شده‌ی عزت نفس عبارت است از:

اعتیاد به کار

انتظارات کاری یک شغل به وضوح مشخص است. حتی اگر در یک محیط کاری پر فشار هم کار کنید باز هم نسبت به روابط موجود در اجتماع، موارد ناشناخته و غیر قابل کنترل بسیار کم‌تر خواهد بود. بنابراین برآورده کردن انتظارات در محیط‌های کاری آسان‌تر است. از این رو، بعضی از افرادی که عزت نفس آن‌ها کم است بخش زیادی از تمرکز و انرژی خود را وقف کار می‌کنند.

کمبود یا زیادی دستاورد

خیلی از ما هنوز هم می‌شنویم که افراد با عزت نفس پایین از آنجا که از چالش‌ها و امتحان کردن فرصت‌های جدید می‌ترسند، از استعدادهای خود به خوبی بهره نمی‌برند و خود را راضی می‌کنند که دستاورد چندانی از خود نشان ندهند. با این حال این سکه روی دیگری هم دارند. بعضی از این افراد چنان نسبت به شکست و رد شدن، حساس و عصبی هستند که سعی خود را می‌کنند تا برای اثبات بی‌ارزش نبودن خود بهترین را ارائه دهند.

دلایل عزت نفس پایین چیست؟

در بسیار از مواقع، علت نداشتن عزت نفس به دوران کودکی بر می‌گردد.

این تجربه‌های منفی در دوران کودکی فرد می‌تواند منجر به عزت نفس پایین وی در بزرگسالی شود:

  • مدام تنبیه شدن
  • مورد بی‌توجهی قرار گرفتن
  • سوء استفاده به صورت مداوم
  • استانداردهای سخت والدین
  • شرایط زورگویی و تحریم
  • زندگی در شرایط استرس و ناامیدی
  • مورد تمجید و محبت قرار نگرفتن
  • بودن در یک خانواده‌ای که اعضای متعصبی دارد

دوران کودکی زمانی است که خط ذهنی ما در آن شکل می‌گیرد و تمام این تجربه‌های منفی می‌تواند اثر بسیار بلند مدتی بر روی بزرگسالی ما ایجاد کند.

وقتی در مورد عزت نفس صحبت می‌کنیم، نحوه‌ی رفتار دیگران با شما ارزیابی می‌شود چرا که ما با این تفکر بزرگ شده‌ایم که نظر افراد درباره‌ی ما اهمیت زیادی دارد. آیا آن‌ها ما را تایید می‌کنند یا به نظر آن‌ها آش دهان‌سوزی نیستیم؟ آیا وقتی مورد توجه قرار نمی‌گیریم احساس بی‌ارزشی می‌کنیم؟

چنین دیدگاهی بر نوع تعریف شما از دیدگاه خودتان و عزت نفس شما تاثیرگذار خواهد بود و مسیر حرکت زندگی شما را شکل می‌دهد.

چگونه عزت نفس پایین بر تمام زندگی ما تاثیر می‌گذارد؟

سریع احساس علاقه‌مندی پیدا می‌کنید

گاهی اوقات ممکن است عزت نفس پایین باعث می‌شوید سریع احساس عشق و دوست داشتن به شما دست دهد.

وقتی احساس بی‌ارزشی می‌کنید انتظار دارید که دیگران با شما رفتار خوبی نداشته باشند. بنابراین وقتی افراد، برخورد خوب و دوستانه‌ای با شما دارند، بسیار خوشحال می‌شوید و احساسات غیرواقع بینانه‌ای در شما نسبت به آن‌ها شکل می‌گیرد. چنین شرایطی می‌تواند توهم عشق و دوست داشتن را در شما ایجاد کند.

دست پایین رابطه را می‌گیرید

از انجا که فکر می‌کنید شریک عاطفی شما از سرتان هم زیاد است، خیلی از رفتارهای نادرست او را تحمل می‌کنید. حتی گاهی به بی‌ارزشی خود در رابطه برچسب عشق می‌زنید. در حالی که باید از خود بپرسید واقعا به علت دوست داشتن در برابر این شخص کوتاه می‌آیید یا جرات و شهامت ابراز وجود خود را ندارید؟

کارفرما، شما را لایق و مستعد نمی‌داند

گاهی اوقات، خیلی از افرادی که عزت نفس پایین دارند، بسیار با استعداد هم هستند. اما آن‌ها نمی‌دانند که چطور خود را نشان داده و معرفی کنند. از این رو در جلسات کاری با کیفیت ضعیفی صحبت می‌کنند و در جملات خود از واژگانی چون «متاسفم» و «شاید» به وفور استفاده می‌کنند. از این رو بسیاری از استعدادهای این افراد در محیط کار ناشناخته باقی می‌ماند.

احساس بی‌ارزشی می‌تواند منجر به افسردگی شود

نتایج مطالعات محققان دانشگاه بازل نشان داده است که عزت نفس پایین می‌تواند باعث وقوع افسردگی شود. لارس مدسن، دکتر روانشناس در این خصوص می‌گوید:

احساس بی‌ارزشی یا همان عزت نفس پایین می‌تواند باعث پیشرفت افسردگی شود.

چگونه عزت نفس خود را بهبود بخشیم؟

همان طور که ملاحظه کردید عزت نفس یک مسئله‌ی ریشه‌دار و عمیق است که فقدان آن عواقب ناخوشایند زیادی به دنبال دارد. هر چند بهبود عزت نفس کار ساده‌ای نیست اما شدنی است. مهم این است که از مسیر درست وارد شویم.

به مثبت گویی‌های دیگران اهمیت ندهید

خیلی مواقع افراد شما را تشویق می‌کنند تا «مثبت نگر» و «شاد» باشید. این توصیه‌ها به افراد افسرده هیچ کمکی نمی‌کند. فقط باعث می‌شود احساس بدتری به خود پیدا کنند.

در خصوص درمان عزت نفس پایین هم وضع به همین منوال است. این که دیگران بگویند: «به نظر من، شما فوق العاده هستید»، «شما حرف ندارید!»، «چرا قدر خودتان را نمی‌دانید؟» یا بدتر از همه: «باید اعتماد به نفس بیشتری داشته باشید» کمکی به عزت نفس شما نخواهد کرد. در عوض باعث می‌شود که بیشتر احساس ناکارآمدی و گناه کنند.

برای بهبود عزت نفس باید تمرکز خود را یه سمت و سوی دیگری سوق دهید:

عزت نفس سالم باید ماهرانه شکل بگیرد

وقتی می‌خواهید شادتر شوید، بلافاصله این اتفاق نمی‌افتد. بلکه باید برنامه‌ریزی کنید که وقت بیشتری را با عزیزان‌تان بگذرانید.

پس برای بهبود عزت نفس خود لازم نیست مدام دنبال نظریه باشید بلکه باید راهکارهای عملی را انتخاب کنید. چون هیچ نسخه‌ی مطلقی برای بهبود آن وجود ندارد.

به گفته‌ی آبراهام مازلو، برای رسیدن به رضایت در زندگی باید ۵ سطح از نیازهای شما ارضا شود. این سطوح در نمودار زیر نمایش داده شده‌اند:

هرم مازلو- تقسیم بندی سطح نیازهای انسانی

از نگاهی دیگر، فهرستی را فراهم کرده‌ایم که تمرکز بر آن‌ها می‌تواند به بهبود عزت نفس شما کمک کند:

ارتباطی عمیق با عزیزان

  • داشتن بدن سالم
  • احساس کنترل بر اوضاع
  • معنادار بودن زندگی
  • دریافت احترام از دیگران
  • احساس امنیت
  • خلاقیت

وقتی به تدریج سعی در رفع نیازهای خود می‌کنید، خود را پیدا خواهید کرد و ناخودآگاه احساس عزت نفس و ارزشمندی در شما شکل خواهد گرفت.