گِل بازی، ضرورتی که باید آن را احیا کنیم

گل بازی،بازی محبوب کودکان و منفور مربیان و مادران است  که همواره با یک بینش اشتباه همراه بوده و آن این‌ که کودکان هر چه کم‌تر با میکروب در تماس باشند کم‌تر بیمار می‌شوند. کودکانی که کم‌تر با انواع میکروب ها مواجه می‌شوند و خیلی استریلیزه بزرگ می‌شوند سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند؛ به طوری ‌که بدن آنها قادر به تمایز سلول‌های خودی از سلول‌های مهاجم نیست و این موجب افزایش انواع آلرژی‌ها مانند آسم، اگزما و سایر بیماری‌ها می‌شود. بدن کودکان پس از مواجهه‌ی مداوم با یک میکروب، موفق به ساخت آنتی بادی لازم می‌شود.

از طرفی گل بازی فواید بسیاری برای کودکان دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:

گل بازی = داروی ضد افسردگی

خاک بازی، موجب افزایش سطح سروتونین در مغز می شود. سروتونین، یک انتقال دهنده عصبی است که بر خلق و خو، حافظه، یادگیری، اشتها، خواب و دیگر موارد تاثیر ویژه‌ای دارد. اثر گل بازی در روح و روان ما، مشابه تاثیر داروهای ضد افسردگی است. خاک بازی برای کودک و بزرگسال شادی بخش و نشاط آور است. شاید این که گفته‌اند آدمی از خاک آفریده شده و به خاک نیز باز‌می‌گردد، کنایه‌ای از تعلق روح و روان ما به خاک و خرسندی از مصاحبت با آن باشد.

  ارتباط با طبیعت

قطع رابطه با طبیعت در زندگی بشر امروزی، باعث بروز اختلالات و ناهنجاری‌های زیادی در رفتار‌ها و خلق و خوی انسان مدرن شده است. ارتباط با خاک و آفتاب، برای کودکان و بزرگسالان، ضروری و حیاتی است. دور شدن از طبیعت و خو گرفتن به فضاهای بسته و مدرن و زندگی امروزی باعث شکاف بین ما و مادر هستی یعنی طبیعت می‌شود. طبیعت، مادر اصلی همه‌ی انسان‌ها است و دوری از مادر، ما را بدخو و بیمار می‌کند. شاید در طبیعت، بهداشت و نظافت مانند زندگی مدرن نباشد، اما آرامش و سلامتی بیشتری از آن می‌توان دریافت کرد.

شکوفایی خلاقیت

گل و خاک جزو اسباب‌بازی‌های سازمان نایافته هستند و از آنجا که بازی با گِل و خاک طبق الگو، مدل و نقشه‌ی از پیش تعیین‌ شده‌ای نیست، کودکان امکان بروز خلاقیت دارند. انعطاف و نرمی گل به کودکان آزادی عمل می‌دهد تا به هر صورتی که بخواهند آن را شکل بدهند و نیز خیلی سریع آنچه ساخته‌اند خراب کنند. این قابلیت خاک به کودکان احساس جادوگر یا خالق بودن می‌دهد که در نوع تجربیات آدمی بی نظیر است.

تقویت قدرت تکلم و انشا گفتن

 درگل بازی کودک می تواند فکر کند، تصمیم بگیرد و با کمک تخیل و تصورش چیزی درست کند و در پایان احساس رضایت کند و درباره‌ی آفریده‌هایش حرف بزند. احساس رضایت ناشی از خلق اثر بسیار لذت بخش و مهم است. زمانی که کودکان  در حال گِل بازی هستند با دوستان‌شان تعامل دارند.برای آن‌ها صحبت می‌کنند، داستان تعریف می‌کنند، صداهای عجیب و غریب درمی‌آورند و به افکار خود نظم داده و به آن هدف می‌بخشند.

رشد و کنترل اعصاب و عضلات دست

بیشتر کارهایی که با گل انجام می‌گیرد با به کارگیری انگشت و دست است. فشار دادن، ضربه زدن، جدا کردن، غلتاندن، تکه تکه کردن، اتصال دادن و غیره به رشد عضلات کمک می‌کند و باعث می‌شود کودک تمرین‌های آسان و لذت‌بخشی برای تقویت عضلات دست خود انجام دهد.

کودکان از دیدن اثرات حرکات‌شان حس رضایت داشته و درمی‌یابند که قادر هستند از حرکات دست‌هایشان در راستای تحقق آنچه در ذهن‌شان است، استفاده کنند و گل را به طریقی که مایل هستند بسازند. کودک ممکن است گل رس را به صورت طناب در بیاورد، آن را بکوبد یا به شکل توپ درآورده یا این‌ که به صورت نان تافتون پهن کند و با انگشتانش سوراخ سوراخ کند.

توپ ساختن و گلوله کردن گل یا خمیر بازی از اولین شکل‌هایی است که کودک با تسلط بیشتر بر اعصاب و عضلاتش قادر است خلق کند وبه تدریج این شکل‌ها را به صورت ماهرانه‌تری می‌سازد. رشته سازی و درست کردن طناب جزو مهارت‌های بالاتر و نشانه‌ی تسلط بیش‌تر کودک بر عضلات و اعصاب است.

افزایش تجسم فضایی وهندسی کودک

گل بازی باعث تقویت زمینه‌ی پرورش ادراک فضایی و هندسی کودک می‌شود؛ چون کودک می‌تواند صور فضایی و هندسی را به صورت واقعی و عینی، خودش، خلق کرده و مشاهده کند؛ مثلاً ساخت کره زمین، نان، گلدان، آدم، و... همه‌ی این مفاهیم را می‌تواند از طریق گل بازی عینیت بخشد و با مفاهیمی مانند نرمی، سفتی، زبری، سختی، سبکی، سنگینی، طول، سطح و حجم آشنا شود.

تقویت و هماهنگی چشم و دست

یکی از بهترین طراحی‌های بازی برای کودکان، بازی‌هایی است که که بین چشم و دست کودک هماهنگی ایجاد می‌کند.

کودک برای شکل دادن به گل از عضلات دست استفاده می‌کند و به دنبال آن چشم را به همکاری با دست وادار می‌کند و از قوه تخیل و تصور خویش برای خلق و ابداع آن کمک گرفته و چیزی را می‌آفریند. تمرین این هماهنگی برای تقویت زمینه‌ی یادگیری کودکان لازم و بسیار مفید است.

تخلیه‌ی خشم و عواطف فروخورده

بچه‌های خشن گل و یا خاک رس را سوراخ می‌کنند و یا این‌ که آن را روی هم می‌کوبند، مثلاً کودکی که دارای خشم از پدر است با گل مردی را خلق می‌کند و بعد آن مرد را با قطع دست و پا و آسیب زدن شکنجه‌ می‌دهد. کودک از طریق بازی و ساختن یک دایناسور، گرگ، سگ، مار و یا هر حیوان و موجود وحشتناک دیگر و مورد حمله قرار دادن آن و خراب کردنش می‌تواند از ترس‌ها، وهمیات، احساسات و پندارهای واهی رهایی یابد.

گِل بازی برای کودک این فرصت را ایجاد می‌کند تا احساسات ناخوشایند و سرکوب شده‌ی خویش را ابراز نموده و به لحاظ روانی تخلیه و سبک شود.

لذت و آرامشی که کودکان در زمان گل بازی به دست می‌آورند از نقطه نظر درمانی بسیار بااهمیت است. کودکان با گل بازی می توانند ایده‌های مختلف خود را زودترو طبق میل خود در مدت زمان کم‌تری عینی و عملی کنند.

تجربیات بازی درمانگران نشان داده است که خشونت کودکان و زودرنجی آن‌ها را می‌توان از طریق گل بازی، شن بازی و آب بازی درمان کرد.