بیماری مزمن انسدادی ریه؛ علائم، عوارض و درمان

به گزارش ۷۲۴پرس و به نقل از Healthline، بیماری مزمن انسدادی ریه که به اختصار از آن با عنوان «COPD» یاد می‌شود، به گروهی از بیماری‌های پیشرونده‌ی ریه اطلاق می‌شود. شایع‌ترین بیماری در این دسته مواردی همچون آمفیزم و برونشیت مزمن هستند. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه از شرایط مشترک این دو بیماری رنج می‌برند.

آمفیزم بیماری است که به آرامی کیسه‌هایی هوایی که در ریه‌ها قرار گرفته‌اند را از بین برده و در امر جریان هوا اختلال ایجاد می‌کنند. برونشیت هم بیماری است که باعث التهاب و باریک شدن مجاری برونش شده و از این طریق باعث تجمع مخاط در مسیرهای تنفسی می‌شوند. تخمین زده می‌شود که در ایالات متحده به ‌عنوان نمونه نزدیک به  ۳۰ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند که نیمی از آن‌ها حتی از این موضوع اطلاع ندارد. بیماری مزمن انسدادی ریه اگر به موقع درمان نشود می‌تواند منجر به پیشرفت سریع‌تر بیماری، بروز مشکلات قلبی و حتی تشدید عفونت‌های تنفسی شود.

مطلب مرتبط: برونشیت: علائم، عوارض و راه های درمان

علائم COPD چیست؟

بیماری مزمن انسدادی ریه، تنفس کردن را برای فرد به کاری سخت تبدیل می‌کند. علائم بیماری ممکن است در ابتدا خفیف بود و با مواردی همچون سرفه‌های متناوبی یا تنگی نفس شروع شود. اما همانطور که بیماری پیشرفت می‌کند علائم هم تثبیت می‌شود؛ تاجایی که ممکن است نفس کشیدن را به کاری دشوار تبدیل کند.

ممکن است فرد علائمی همچون خس خس کردن سینه و همینطور گرفتگی قفسه سینه را حس کرده و از تجمع خلط اضافه رنج ببرد. برخی از افراد مبتلا به این بیماری حتی دوره‌هایی از بیماری حاد را هم تجربه می‌کنند که باعث شعله‌ور شدن شدید علائم بیماری می‌شود.

علائم اولیه در بیماری مزمن انسدادی ریه می‌تواند بسیار خفیف باشد، طوری که ممکن است با علائم سرماخوردگی اشتباه گرفته شود. علائم اولیه معمولا شامل موارد زیر می‌شود:

• تنگی نفس گاه به گاه به ویژه بعد از فعالیت‌های جسمانی مثل ورزش
• سرفه خفیف اما مکرر
• نیاز به تمیز کردن گلو به خصوص در اوایل روز

این مسائل می‌تواند باعث شود فرد بی‌آنکه خود متوجه شود شروع به ایجاد تغییراتی ظریف در سبک زندگی خود کند. مثل پرهیز از بالا و پایین رفتن از پله‌ها و حتی کنار گذاشتن فعالیت‌های بدنی تابه‌نوعی از تشدید این علائم جلوگیری کند.

اما علائم فوق ممکن است به تدریج بدتر شده و درنتیجه نادیده گرفتن آنها هم سخت‌تر شود. همانطور که ریه‌ها بیشتر درگیر شده و آسیب می‌بینند، فرد ممکن است این علائم را تجربه کند:

• تنگی نفس که حتی پس از کوچکترین کارهای جسمانی مثل بالا رفتن از پله‌ها بروز می‌کند
• سرفه مزمن یا بدون مخاط
• نیاز به پاکسازی هر روزه ریه از مخاط
• سرماخوردگی مکرر، ابتلا به آنفولانزا یا سایر عفونت‌های تنفسی
• کمبود انرژی

در مراحل بعدی بیماری مزمن انسدادی ریه علائم می‌تواند شامل موارد زیر هم باشد:

• خستگی
• تورم پا، مچ یا ساق
• کاهش وزن

همچنین اگر فرد به استعمال دخانیات معتاد بوده یا به صورت مرتب در معرض دود سیگار قرار داشته باشد، شاهد تشدید علائم فوق خواهیم بود.

فراموش نکنید تجربه برخی از علائم به معنای این است که شما نیازمند درمان‌ و مراقبت‌های پزشکی فوری هستید. درنتیجه اگر از این علائم رنج می‌برید به سرعت به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کنید:

• ناخن یا لب‌های متمایل به آبی یا خاکستری (این امر نشانه سطح پایین اکسیژن در خون شما است)
• مشکل در تنفس یا صحبت کردن
• وجود احساس گیجی، سردرگمی یا ضعف
• تپش قلب

علت بروز بیماری مزمن انسدادی ریه چیست؟

اکثر افراد مبتلا به  COPD حداقل چهل سال سن داشته و همینطور سابقه کشیدن سیگار را دارند. هرچه فرد به مدت طولانی و در میزان بیشتری از محصولات تهیه شده از تنباکو استفاده کرده باشد، خطر بروز این بیماری در او بیشتر است. همچنین به جز دود سیگار، دود پیپ یا حتی قلیان کشیدن هم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. در صورت ابتلا به آسم، خطر این بیماری به مراتب بیشتر می‌شود.

مطلب مرتبط:   حقایقی درباره چسب نیکوتین

اما به جز استعمال دخانیات، علل دیگری هم می‌توانند در بروز یا تشدید این بیماری تأثیرگذار باشند. به‌عنوان نمونه اگر فرد در محیط کار در معرض مواد شیمایی و دود قرار داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه بالا می‌رود. همچنین قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی هوا و استنشاق گرد و غبار هم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.

درکشورهای در حال توسعه،  به جز مشکل استعمال دخانیات، خانه‌ها معمولا تهویه مناسبی نداشته و خانواده ناگزیر دود ناشی از سوختن سوخت مصرفی برای پخت و پز یا گرمایش خانه را هم تنفس می‌کنند. به جز این موارد حتی ممکن است فرد از نظر ژنتیکی هم مستعد ابتلا به  COPD باشد. تخمین زده می‌شود که پنج درصد افراد مبتلا به بیماری انسدادی ریه از کمبود نوعی پروتئین موسوم به آلفا 1- آنتی تریپسین رنج ببرند. این کمبود باعث بدتر شدن وضعیت ریه‌ها شده و حتی می‌تواند تأثیرات بدی روی کبد داشته باشد. درکنار این مشکل ممکن است عوامل ژنتیکی دیگری هم در این بین وجود داشته باشند.

روش تشخیص بیماری مزمن انسدادی ریه چیست؟

هیچ آزمایش مشخصی برای  COPD وجود ندارد. تشخیص این بیماری بیشتر مبتنی بر یک سری علائم همچون معاینه فیزیکی و بررسی نتایج آزمایش‌های تشخیصی است.  پس مهم است هنگام مراجعه به پزشک، تمام علائمی که تجربه می‌کنید را با او درمیان بگذارید. به‌خصوص اگر:

• فردی سیگاری هستید یا درگذشته به  سیگار کشیدن عادت داشتید
• درحین کار در معرض محرک‌های ریه قرار دارید
• در معرض دود سیگار هستید
• سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری دارید
• از مشکلاتی همچون آسم یا دیگر بیماری‌های تنفسی رنج می‌برید
• از داروهای بدون نسخه یا داروهای خاص استفاده می‌کنید

در طول معاینه فیزیکی، پزشک با استفاده از گوش به صدای ریه‌های شما در هنگام تنفس گوش می‌دهد. درنهایت با درنظر گرفتن تمامی اطلاعات ارائه شده از سوی فرد و سوابق او ممکن است پزشک حتی آزمایش‌هایی را هم تجویز کند تا به نتیجه قاطع‌تری برسد.

این آزمایش‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسپیرومتری- یک آزمایش غیرتهاجمی برای ارزیابی عملکرد ریه است. در طول آزمایش فرد نفسی عمیق کشیده و سپس بازدم خود را در لوله‌ای که به اسپیرومتر متصل است می‌دمد
• تست‌های تصویربرداری- مسائلی همچون اشعه ایکس قفسه سینه یا انجام سی تی اسکن که می‌تواند تصویری دقیق‌تر از وضعیت ریه‌های، رگ‌های خونی و قلب شما ارائه دهد
• آزمایش گاز خون شریانی- برای انجام این آزمایش با استفاده از نمونه خون گرفته شده از شریان فرد، میزان اکسیژن و دی اکسید کربن مورد بررسی قرار می‌گیرد

درمجموع انجام این آزمایش‌ها می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر   COPD و دیگر بیماری‌های تنفسی مثل آسم و بیماری محدود کننده ریه و حتی نارسایی قلبی کمک کند.

مطلب مرتبط: ذات الریه کُشنده تر است یا کرونا؟

روش‌های درمانی بیماری مزمن انسدادی ریه چیست؟

درمان به موقع بیماری می‌تواند تاحدی علائم آزاردهنده را کاهش داده و از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کند. درمجموع توجه به درمان مهم است چون می‌تواند پیشرفت بیماری را کندتر کند. برای رسیدن به نتیجه مطلوب ممکن است شما نیازمند دریافت راهکار از تیمی متشکل از متخصص ریه، درمانگرهای فیزیکی و تنفسی باشید. 

درمان بیماری می‌تواند شامل این موارد باشد:

• اکسیژن درمانی

اگر سطح اکسیژن خون شما خیلی پایین باشد، می‌توانید با استفاده از ماسک یا کانول بینی اکسیژن مکمل دریافت کنید که روند تنفس شما را بهبود می‌بخشد. همچنین استفاده از کپسول‌های اکسیژن قابل حمل می‌تواند کار بیمار را ساده‌تر کند.

• انجام عمل جراحی

عمل جراحی تنها در مواردی توصیه می‌شود که فرد از بیماری مزمن انسدادی ریه شدید رنج برده یا سایر روش‌های درمانی تجویز شده شکست خورده باشند. مواردی همچون ابتلا به آمفیزم شدید شانس انجام عمل جراحی را بالاتر می‌برد.

یکی از انواع جراحی‌های  توصیه شده جراحی بولکتومی است. در این روش جراح فضاهای بزرگ و غیرطبیعی هوا (دیواره کیسه‌های هوایی بزرگ) موسوم به بولا را از ریه‌ها خارج می‌کند. روش دیگر جراحی کاهش حجم ریه است. به این معنا که جراح بخش‌های آسیب دیده ریه را از بین برده و درنتیجه شاهد کاهش حجم ریه هستیم که می‌تواند در بهبود تنفس مفید باشد. البته این روشی بزرگ و درعین‌حال خطرناک است، به‌همین خاطر معمولا تعداد کمی از بیماران تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند.

درنهایت پیوند ریه شاید یکی از گزینه‌های مطلوب دیگه باشد که به شکلی مؤثر مشکل بیماری انسدادی ریه را حل می‌کند که البته این روش درمانی هم خطرات زیادی به‌دنبال دارد.

• دریچه‌های اندوبرونشیال (EBV)

یک روش کمتر تهاجمی برای بهبود کارایی جریان هوا در افراد مبتلا به آمفیزم شدید وجود دارد که از آن با عنوان دریچه‌های اندوبرونشیال (EBV) یاد می‌شود. به گزارش ۷۲۴پرس، این دریچه‌های یک طرفه بوده و هوای دمیده شده را به سمت ریه‌ سالم هدایت کرده و درمقابل از ورود هوا به سمت ریه آسیب دیده و غیرفعال جلوگیری می‌کنند. در سال ۲۰۱۸ یک دستگاه EBV به نام «Zephyr Endobronchial Valve Trusted Source» به‌وسیله سازمان غذا و دارو تأیید شد که  عملکرد آن روی بهبود وضعیت ریه، ظرفیت انجام ورزش و حرکات جسمانی  و همینطور کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری آمفیزم رضایت بخش بود.

• تغییر سبک زندگی

مثل هر مشکل سلامتی و بیماری دیگر، تغییر سبک زندگی هم می‌تواند به کاهش علائم بیماری و تسکین درد بیماری کمک کند. به‌عنوان مثال فرد سیگاری بهتر است در اسرع وقت برای ترک دخانیات اقدام کند. دراین مسیر پزشک معالج می‌تواند با تجویز محصولات یا خدمات حمایت کننده جانبی به بیمار کمک کند.

مطلب مرتبط: ذات الریه کُشنده تر است یا کرونا؟

از سوی دیگر اگر در محیط کار یا منزل در معرض دود، مواد شیمایی یا دیگر تحریک کننده‌های ریه هستید هم  باید در اولین فرصت فکری برای آن کرد. تغذیه دیگر بخش مهم است ، شما باید براساس نیاز بدن‌تان شرایط  جدیدی را در برنامه غذایی روزانه خود ایجاد کنید. مشورت با یک پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند کمک کننده باشد. درنهایت از پزشک معالج خود بخواهید   توصیه‌های لازم در مورد ورزش‌های مفید و همینطور میزان خطرات احتمالی  آن‌ها را با شما درمیان بگذارد.

توصیه‌های غذایی مهم برای افراد مبتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه

در ابتدا بهتر است یادآوری کنیم هیچ رژیم غذایی خاصی برای افراد مبتلا به  COPD وجود ندارد. بااین‌حال یک رژیم غذایی سالم برای حفظ سلامت کلی بدن ضروری است و هرچقدر شما بدن قوی‌تری داشته باشید، توانایی‌تان برای غلبه بر مشکلات و عوارض ناشی از بیماری هم بیشتر می‌شود.

درگام اول بهتر است از غذاهای مغذی برای دریافت نیاز روزانه بدن به انرژی، ریز مغذی و املاح استفاده کنید. مواردی همچون:

• سبزیجات
• میوه‌ها
• انواع مغز و دانه‌ها
• پروتئین
• لبنیات

همچنین به میزان نمک مصرفی هم توجه کنید. این مسئله روی میزان تجمع آب در بدن اثر گذاشته و درنتیجه تنفس را دچار اختلال می‌کند.

نوشیدن مایعات را فراموش نکنید. روزانه حداقل شش الی  ۸ لیوان آب بنوشید. بهتر است مایعات بدون کافئین مصرف کنید تا به رقیق شدن مخاط کمک کنند. این کار خارج کردن خلط از طریق سرفه را هم راحت‌تر می‌کند. مهم است که مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار را محدود کنید، چون ممکن است با داروهای تجویز شده تداخل داشته باشند. همچنین اگر از مشکلات قلبی رنج می‌برید و نیاز به نوشیدن کمتر مایعات دارید حتما این مورد را با پزشک خود درمیان بگذارید.

مطلب مرتبط:  ارتباط آلودگی هوا و آلودگی صوتی با نارسائی قلبی

مسئله دیگر مدیریت وزن بدن است. حفظ وزن در  وضعیت سالم و متعادل یکی از مهمترین مواردی است که می‌تواند روی سلامت کلی بدن تأثیرگذار باشد. اما این مسئله به ویژه هنگام ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه اهمیت پیدا می‌کند. از طرف دیگر شاید ابتلا به بیماری باعث سخت‌تر شدن تنفس شده و انرژی بیشتری از فرد بگیرد. واضح است که برای تأمین این انرژی ما نیازمند دریافت کالری بیشتر هستیم و همین خاطر چاقی و اضافه وزن را به دنبال دارد. اما بهتر است همواره به وزن مطلوب توجه کنید چون چاقی، ریه و قلب شما را تحت فشار می‌گذارد.

از طرف دیگر اگر لاغر و ضعیف هستید، ممکن است حتی در نگهداری وزن اولیه بدن هم با مشکل مواجه شوید. ابتلا به بیماری انسدادی ریه سیستم ایمنی بدن شما را هم تحت‌تأثیر قرار داده و آن را تضعیف می‌کند و همین باعث می‌شود که توان بدن شما برای مبارزه با عفونت کاهش پیدا کند. درنتیجه  همچنان نه چاقی و نه لاغری هیچ کدام برای فرد مبتلا به   COPD مطلوب نیست و باید میزان وزن خود را در حد مناسب حفظ کنید.

بخش دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، عادات غذایی شما است. حتی در یک فرد سالم هم شکم انباشته از غذا می‌تواند انبساط ریه را دشوار کرده و باعث تنگی نفس شود. اگر شما هم از این مشکلات رنج می‌برید بد نیست راه‌حل‌های زیر را امتحان کنید:

• یک ساعت قبل از غذا خوردن، مسیرهای هوایی را از وجود مخاط پاک کنید
• لقمه‌های کوچکتری برداشته و با آرامش غذا را بجوید
• بهتر است به جای سه وعده غذایی به اصطلاح پروپیمان، بین پنج الی شش وعده با حجم غذای کمتر را امتحان کنید
• بهتر است همراه غذا آب یا مایعات مصرف نکنید، چون باعث پرشدن شکم می‌شود. آب یا مایعات را نیم ساعت قبل از خوردن غذا بنوشید

آیا ارتباطی میان بیماری مزمن انسدادی ریه و امکان ابتلا به سرطان ریه وجود دارد؟

بیماری انسدادی ریه و سرطان ریه از جمله مشکلات عدیده سلامتی در بسیاری از کشورهای جهان هستند. این دو بیماری به طرق مختلف با هم ارتباط دارند. هر دو بیماری چندین عامل خطر مشترک دارند که سیگار اولین و مهمترین آنها است. اگر فرد خود سیگاری نبوده اما با فردی سیگاری زندگی می‌کند، در معرض مواد شیمایی و بخارات قرار داشته یا هوای آلوده تنفس می‌کند، احتمال بروز هر دو مشکل  به یک میزان بالا می‌رود.

مطلب مرتبط:  علائم اولیه سرطان ریه را بشناسید

ار طرف دیگر ممکن است مسائل ژنتیکی در ایجاد هر دو بیمای نقش داشته باشند. همچنین خطر هر دو بیماری با افزایش سن بالا می‌رود. در سال ۲۰۰۹ تخمین زده شد که بین  ۴۰ الی ۷۰% افراد مبتلا به سرطان ریه، از بیماری مزمن انسدادی ریه هم رنج می‌برند. همین مسئله باعث شد که محققان به این نتیجه برسند که   COPD یکی از عوامل خطر بروز سرطان ریه است.

یک مطالعه دیگر در سال ۲۰۱۵ به نتیجه دیگری رسید، اینکه ممکن است این دو بیماری از جنبه‌های مختلف با هم مشترک باشند. به‌این معنی که  COPD می‌تواند عامل محرک بروز سرطان ریه باشد. درواقع در برخی از افراد تازه پس از تشخیص ابتلا به سرطان ریه است که به ابتلای خود به بیماری مزمن انسدادی ریه  پی می‌برند. بااین‌حال نگران نباشید چون داشتن بیماری مزمن انسدادی ریه لزوما به این معنا نیست که شما حتما به سرطان ریه مبتلا می‌شوید. این بیشتر به این معنی است که ریسک خطر ابتلا به این نوع سرطان برای شما بیشتر است و همین مسئله دلیل دیگری است که باید هرچه سریع‌تر به ترک سیگار فکر کنید.

چشم‌انداز زندگی یک فرد مبتلا به بیمای مزمن انسدادی ریه چیست؟

خب، طبیعی است که ابتلا به هر بیمار می‌تواند امید به زندگی را در فرد کاهش دهد و بیماری  COPD هم از این قاعده مستثنی نیست. اما این تغییر می‌تواند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. شاید افراد مبتلا به این بیماری امید به زندگی کمتری داشته باشند ولی افراد سیگاری فعلی یا سیگاری‌های سابق احتمالا کاهش بیشتری را تجربه می‌کنند. 

همچنان می‌گوییم بهتر است نگران نباشید. COPD به کندی پیشرفت می‌کند و حتی ممکن است ندانید در مراحل اولیه ابتلا به آن قرار دارید. پس تشخیص به موقع را جدی گرفته و پس از آن هم به صورت مرتب به پزشک مراجعه و بیماری خود را تحت کنترل داشته باشید. انجام کارهایی برای مدیریت وضعیت بیماری و همینطور تغییر سبک زندگی در جهت بهبود وضعیت را فراموش نکنید. معمولا می‌توان بیماری را در همان مراحل اولیه مدیریت کرده و با کمی مراقبت و دقت بیشتر، کیفیت زندگی را در حد مطلوب حفظ کرد.

مطلب مرتبط: تمرین های تنفسی مناسب برای افراد مبتلا به آسم شدید

بی‌توجهی به بیماری اما باعث  پیشرفت بیماری شده و درنتیجه علائم هم تشدید می‌شوند. افراد درگیر به مراحل شدید بیماری نمی‌توانند به تنهایی از خود مراقبت کنند. آن‌ها در خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی تنفسی، مشکلات قلبی و همینطور سرطان ریه هستند. مسائلی که ناخواسته آن‌ها را در معرض خطر افسردگی و اضطراب هم قرار می‌دهد.

همچنان سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های محیطی و هوا مهمترین عاملی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. به جز آن دیدگاه شما نسبت به وضعیت سلامتی و پاسخ بدن شما به روش‌های درمانی هم اثرگذار است. پس با دیدی مثبت به مسیر پیش رو نگاه کرده، خود را از شر عادتی مخرب همچون اعتیاد به دخانیات نجات داده و با پیروی از توصیه‌های پزشک معالج و تغییرات مطلوب در سبک زندگی بیماری را در همان مراحل اولیه تحت کنترل داشته باشید. برای همه شما عزیزان آروزی سلامت داریم.

درپایان امیدوارم از این مرور و همراهی با ما در ۷۲۴پرس دات کام لذت برده باشید. این روزها که آلودگی هوا به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی شهروندان ایرانی تبدیل شده است، خوب است با دقت بیشتری سلامت خود را تحت نظر داشته باشید. اگر شما هم تجربه یا راهکار در این زمینه دارید، آن را با ما و دیگر دوستان‌تان درمیان بگذارید. سپاس