نمایشگاه‌های مشترک اقتصادی، در شرایط جدید منطقه‌ای و تحولات ژئوپلیتیکی، به بستری برای توسعه تجارت و جذب سرمایه‌گذاری تبدیل شده‌اند. این یادداشت، نگاهی دارد به ظرفیت‌ها و موانع پیش‌روی استان خراسان جنوبی در بهره‌برداری از این فرصت‌ها، با تمرکز بر نقش زیرساخت، دیپلماسی اقتصادی و گذار از صادرات خام به صادرات دانش‌بنیان.

نمایشگاه‌های مشترک اقتصادی به‌عنوان پدیده‌ای پیچیده در عرصه تعاملات تجاری بین‌المللی، نقش کاتالیزوری در تسریع فرایندهای ادغام اقتصادی منطقه‌ای ایفا می‌نمایند. این رویدادها در شرایط کنونی تحولات ژئوپلیتیکی و بازتعریف الگوهای تجاری، از ظرفیتی دوگانه برخوردارند که هم امکان‌های توسعه و هم موانع ساختاری را پیش روی اقتصادهای منطقه‌ای همچون استان خراسان جنوبی قرار می‌دهند.

موقعیت جغرافیایی این استان به‌عنوان کریدوری ارتباطی بین حوزه‌های اقتصادی جنوب شرق آسیا، شبه‌قاره هند و آسیای میانه، جایگاهی راهبردی در معادلات اقتصادی جدید به آن بخشیده است. از منظر تئوری‌های توسعه منطقه‌ای، نمایشگاه‌های مشترک می‌توانند با کاهش هزینه‌های مبادله و ایجاد شفافیت اطلاعاتی، زمینه بهینه‌سازی زنجیره تأمین صنایع مبتنی بر مزیت‌های نسبی استان از جمله محصولات معدنی، گیاهان دارویی و کشاورزی اقلیم محور را فراهم آورند.

در بُعد فرصت‌سازی، این پلتفرم‌های تعاملی امکان خلق شبکه‌های ارزش فرامرزی را از طریق جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بخش‌های با ارزش افزوده بالا مانند فراوری مواد معدنی و توسعه اکوسیستم نوآوری حول محور زیست‌بوم‌های خاص منطقه فراهم می‌سازند. همچنین توسعه خدمات لجستیک پیشرفته و ایجاد مراکز توزیع منطقه‌ای برای کالاهای ترانزیتی از دیگر ظرفیت‌های تحول‌آفرین محسوب می‌شود.

بااین‌وجود، چالش‌های ساختاری متعددی نیز بر سر راه بهره‌برداری از این فرصت‌ها وجود دارد. محدودیت‌های زیرساختی در حوزه حمل‌ونقل چندوجهی، ناکافی بودن سطح یکپارچگی دیجیتال با شبکه‌های تجارت جهانی و ریسک‌های ناشی از نوسانات نرخ ارزهای منطقه‌ای از جمله موانع جدی هستند. علاوه بر این، ناهمگونی استانداردهای فنی و رویه‌های گمرکی بین کشورهای هم‌جوار، هزینه‌های اضافی بر فعالان اقتصادی تحمیل می‌نماید.

تأثیر این نمایشگاه‌ها بر اقتصاد خراسان جنوبی را می‌توان در چارچوب نظریه قطب‌های رشد مورد تحلیل قرار داد. در صورت تدوین راهبرد هوشمند، این رویدادها می‌توانند به ایجاد خوشه‌های صنعتی بین‌المللی در حوزه‌هایی مانند فناوری‌های استحصال آب، انرژی‌های تجدیدپذیر و گردشگری تخصصی منجر شوند.

بااین‌حال، موفقیت در گرو گذار از رویکرد سنتی مبتنی بر فروش مواد خام به مدل توسعه صادرات دانش‌بنیان و ایجاد پیوندهای پسین و پیشین بین صنایع موجود و سرمایه‌گذاران جدید است. همچنین مدیریت ریسک‌های ژئوپلیتیک مستلزم توسعه مکانیسم‌های هوشمند بیمه تجاری و به‌کارگیری ابزارهای پوشش ریسک در قراردادهای بین‌المللی است. در نهایت، بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای برای ایجاد ترتیبات ترجیحی تجاری می‌تواند ضریب نفوذ اقتصادی استان در بازارهای هم‌جوار را افزایش دهد.