هوبره، پرنده‌ای که از زیستگاه‌های ایران تا بازارهای قاچاق کشورهای عربی در خطر نابودی است. با کاهش ۳۰ درصدی جمعیت آن طی ۲۰ سال گذشته، تخریب زیستگاه و شکار غیرقانونی چالش‌هایی جدی برای حفاظت از این گونه محسوب می‌شوند. آیا هنوز فرصتی برای نجات این گونه کمیاب باقی‌مانده است؟
سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی با هشدار این نکته که جمعیت هوبره در ۲۰ سال گذشته بیش از ۳۰ درصد کاهش‌یافته و بنابراین زنگ خطر انقراض این‌گونه کمیاب در استان به صدا درآمده است، گفت: «متأسفانه پدیده قاچاق این‌گونه مهم در حال شکل‌گیری و سرایت به افراد بومی و هم‌جوار زیستگاه است».
علی خانی؛ سرپرست اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی در گفت‌وگو با ۷۲۴پرس، با بیان اینکه هوبره یکی از پرندگان نادر و ارزشمند حیات‌وحش کشور است که بر اساس قوانین و مقررات ملی به‌عنوان گونه در معرض خطر انقراض مورد حفاظت قرار می‌گیرد و در مقیاس جهانی به‌عنوان گونه‌ای آسیب‌پذیر در فهرست سرخ IUCN به ثبت رسیده است، تصریح کرد: «خطراتی این‌گونه منحصربه‌فرد را تهدید می‌کند که عبارت‌اند از زنده‌گیری و قاچاق هوبره بالغ، جمع‌آوری تخم و جوجه‌های هوبره در زیستگاه‌های تولیدمثل توسط سودجویان و شکار به‌وسیله قوش‌بازان که بیشتر و نه منحصر در مناطق زمستان‌گذرانی این‌گونه رخ می‌دهد».
وی با بیان اینکه تعداد بسیار زیادی از هوبره‌ها عمدتاً در پاکستان و ایران زنده‌گیری شده و به‌منظور تربیت شاهین‌ها برای شکار به کشورهای عربی فرستاده می‌شوند که متأسفانه تخریب زیستگاه و تنزل کیفیت آن به افزایش این مشکل دامن زده است، افزود: «کاهش کیفیت زیستگاه با تله‌گذاری وسیع، فعالیت‌های گردشگری، وسایل نقلیه موتوری، مانورهای نظامی، چرای بیش از حد دام، تغییر کاربری اراضی، استخراج شن و ماسه و جاده‌سازی از تهدیدات وارده به این‌گونه است».
سرپرست حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه گزارش‌های ملی نشان می‌دهد که در سه نسل گذشته (۲۰ سال) این‌گونه کاهش بیش از ۳۰ درصدی را تجربه کرده است و متأسفانه بررسی نتایج سرشماری برای تخمین جمعیت زمستان‌گذرانی این‌گونه در خراسان جنوبی نیز همین روند کاهشی را تأیید می‌کند، بیان کرد: «از جمله تهدیدات اصلی و بسیار مهم وارد به هوبره که زنگ خطری برای انقراض نه‌چندان دور آن در زیستگاه‌ها محسوب می‌شود، حضور برخی افراد ناشناس، همکاری مردم بومی منطقه و اقدام به تله‌گذاری وسیع در برخی زیستگاه‌های این‌گونه در خراسان جنوبی است».
خانی با اشاره به اینکه این عمل علاوه بر تخریب منطقه و به دام افتادن هوبره در این تله‌ها موجب گرفتار شدن برخی از گونه‌های گربه‌سان نظیر گونه‌های نادر گربه شنی و گربه وحشی نیز شده است، گفت: «در حال حاضر وضعیت هوبره در زیستگاه پطرگان و شاهرخت خراسان جنوبی بسیار بحرانی است که تخریب زیستگاه یکی از عوامل ایجاد این وضعیت است و ظرفیت بیش از حد مجاز دام در زیستگاه باعث ازبین‌رفتن پوشش گیاهی به‌خصوص گیاهان علفی شده و این عامل باعث کاهش طعمه هوبره می‌شود که همان حشرات و بعضی خزندگانی هستند که سیکل زندگی‌شان وابسته به گیاهان است».
معضلی به نام نبود طرح‌های اصولی مرتع‌داری
وی با بیان اینکه از سویی دیگر هوبره‌ها برای به‌دست‌آوردن غذای گیاهی از قبیل علف‌های ترد و آبدار و بذور گیاهی با مشکل روبرو می‌شوند، افزود: «نبود طرح‌های اصولی مرتع‌داری همچون کاشته نشدن گونه‌های گیاهی متنوع و کاشت قیچ یا تاغ به‌صورت یکدست در دشت‌ها باعث برهم‌زدن اکوسیستم زیستگاه از طریق انتشار ناموزون گونه‌ای و کاهش جمعیت گونه‌ای دیگر از منابع غذایی هوبره می‌شود».
سرپرست حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه حفر چاه‌های کشاورزی متعدد و به‌تبع آن برهم‌زدن اکوسیستم طبیعی منطقه و در نتیجه فرودنیامدن پرنده‌های مهاجر و زمستان‌گذرانی در منطقه به دلیل اشغال زیستگاه و تخریب لانه و ازبین‌رفتن تخم‌ها از دیگر مشکلات زیست‌محیطی این منطقه است، تصریح کرد: «آشیانه‌سازی و تخم‌گذاری هوبره در اراضی بیابانی و در زمین‌های صاف انجام می‌شود که تعداد ۲ تا ۳ تخم می‌گذارد. هجوم گله‌های گوسفند و شتر می‌تواند باعث پایمال‌شدن تخم‌ها شود؛ بنابراین نیاز است این منطقه حفاظت شده باشد».
خانی ادامه داد: «جمع‌آوری تخم توسط چوپان‌ها و افراد محلی و خوردن تخم توسط سگ‌های گله نیز از جمله دیگر مخاطرات است. متأسفانه تهدید جدی که زیست هوبره را در دشت‌های خراسان جنوبی (زیرکوه) به مخاطره انداخته است، قاچاق آن توسط افراد اجیر شده شیوخ عرب کشورهای حوزه خلیج‌فارس است که این امر موجب کاهش جمعیت هوبره در این منطقه شده است».
سرپرست حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه تقریباً از سال ۱۳۸۸ قاچاقچیان هوبره علاوه بر شکار آن، به جمع‌آوری و قاچاق تخم هوبره نیز اقدام کردند، افزود: «متأسفانه این پدیده نیز در حال شکل‌گیری و سرایت به افراد بومی و هم‌جوار زیستگاه است. تخم‌ها جمع‌آوری و با خیال راحت حمل و به عوامل اصلی در شهرهای جنوبی تحویل داده می‌شود تا به کشورهای شیخ‌نشین حوزه خلیج‌فارس قاچاق شوند».
راهکاری در دست نیست
خانی با بیان اینکه متأسفانه تاکنون هیچ راهکار مهمی که بتواند جلوی این معضل زیست‌محیطی را بگیرد ارائه نشده است، اما ارائه راهکار در بدنه جوامع محلی، آموزش و اجرای طرح‌های تنویر افکار عمومی، اجرای طرح‌های اقتصادی، عدالت در توزیع امکانات و ایجاد اشتغال برای جوانان، جایگزینی شغل دامداری با مشاغل صنعتی، صنایع تبدیلی و کشاورزی، جایگزینی مدل سنتی دامداری با مدل‌های دامداری صنعتی و نیمه‌صنعتی از جمله راهکارهاست، اظهار کرد: «همکاری خوب این اداره کل با مرزبانی استان و اجرای تفاهم‌نامه و برخورد با متخلفان با همکاری دستگاه قضایی در زیرکوه ادامه دارد و بر همین مبنا، طرح ارتقای منطقه دق پترگان به‌عنوان زیستگاه اصلی هوبره به منطقه حفاظت شده تبیین شده و موافقت دستگاه‌های ذی‌ربط، اخذ و به سازمان محیط‌زیست ارسال شده و در دستور کار شورای‌عالی محیط‌زیست قرار گرفته که اگر با این امر موافقت شود قوانین سخت‌تری هم اعمال می‌شود».
دست‌تنها نمی‌توان کاری کرد؛ فرهنگ‌سازی لازم است
وی در پاسخ به این سؤال که تا چه اندازه قوانین مقابله با قاچاق هوبره بازدارنده است، گفت: «با نظر قاضی پرونده مجازات کیفری می‌تواند متفاوت باشد و باتوجه‌به اشرافی که داریم جریمه‌ها و برخورد قانونی خوب بوده است. مشکلی که وجود دارد این است که معمولاً افرادی دستگیر می‌شوند که در منطقه تله‌گذاری کرده و یا در حال حمل هوبره هستند».
سرپرست حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه هوبره از مرز جنوبی کشور خارج می‌شود و عمدتاً حاملان یا نهایتاً افراد بومی دستگیر می‌شوند که بیشتر آنان وضع مالی خوبی نداشته و نمی‌توانند جریمه بدهند که به زندان می‌روند و عملاً برخوردکردن با افرادی که بنیه مالی ضعیفی دارند به ضرر خانواده‌ها تمام می‌شود، افزود: «در کنار برخورد قوی و مؤثر دستگاه قضایی فرهنگ‌سازی نیز می‌تواند مؤثر باشد؛ چراکه هوبره سرمایه زیستی کشور است».
خانی با بیان اینکه با بیان اینکه سرمایه‌هایی که از بین رفت قابل‌احیا کردن نیست، یادآور شد: «مجموعه رسانه‌ها کمک خوبی انجام داده‌اند، در کنار آن باید برای حل این مسائل انسجام سازمانی به وجود آید درحالی‌که اکنون تنها نیروی انتظامی و دستگاه قضایی در کنار محیط‌زیست هستند که انتظار داریم دستگاه‌هایی که در آن محدوده هستند و مجموعه دستگاه‌های متولی توزیع اعتبار نگاه ویژه‌ای داشته باشند».
اسکار
#آشپزی
#خراسان جنوبی