یک گودبای پارتی تجملاتی به نام مراسم عزا

مرگ واژه عجیبی است، اما ازاین‌حیث عجیب است که تو باید با وقوع هر مرگ به یاد مرگ افتی و درک کنی که زندگی فانی است و ارزش بدی ندارد و از طرفی با هر مرگ قدر زندگانی را بدانی و از تمام لحظات زندگی‌ات بیشترین بهره را برای ارتباط با خالق هستی و انجام کارهای خیر ببری. مولای متقیان امام علی (ع) می‌فرمایند: «در شگفتم از کسی که مرگ را فراموش می‌کند در حالی که مردگان را می‌بیند». اما در مراسم‌های ختم امروزی ما کجا به این مفهوم می‌رسیم.

این روزها در مراسم ختم عزیزان افرادی که زندگی را تنها در تجمل‌گرایی، غرور و فخرفروشی می‌بینند نه فقط یاد مرگ در ذهنت مرور نمی‌شود، بلکه فقط برای دیدن همچنین مراسمی و یاد گرفتن این رسوم غلط پای در این مراسم می‌گذاری. در کنار تمام تجمل‌گرایی زندگی امروزی، حتی مرگ‌ها نیز در این بازی وارد شد است.

کم نیستند مراسم‌های ختمی که تاج‌های گل آن بیشتر از مراسم به چشم می‌آیند و یا اعلامیه‌هایی که هزینه‌های زیادی را در بردارند و تنها برای خودنمایی نوشته می‌شوند. لباس‌های خاص و یک‌رنگ مشکی با آرایش‌هایی که با آرایش‌های عزا معروفن هستند، انواع نوشیدنی و دسرهای مخصوص عزا به‌صورت سلف‌سرویس و فیلم‌برداری‌های خاص که تو را به یاد مراسم شادی می‌اندازد، از دیگر ویژگی‌هایی این مراسم‌ها هستند که شاید بیشتر از محتوای مراسم خودنمایی می‌کنند.

اگر تمام این هزینه‌ها را جمع بزنی، می‌بینی می‌شود با تمام این هزینه‌ها، می‌توان تعداد بسیاری از خانواده‌های بی‌بضاعت را از چنگال فقر و آسیب‌های ناشی از آن که بنیان خانواده را از هم می‌پاشاند نجات داد. حتی بعضی از افراد مراسم ختم را در مساجد بالای شهر می‌گیرند تا به‌اصطلاح آبروی آنان حفظ شود درحالی‌که مسجد، مسجد است، چه پایین شهر باشد و چه بالای شهر.

درگذشته وقتی خبر مرگ فردی منتشر می‌شد از همسایه‌ها گرفته تا دوست و آشنا و فامیل برای کمک‌کردن در خانه متوفی حاضر بودند و تمام تلاش خود را برای آبرومند برگزار کردن مراسم می‌کردند. اما حال وقتی خبر فوت فردی منتشر می‌شود، تنها افراد به تسلیت در فضای مجازی بسنده می‌کنند و افراد آن خانه هم پذیرایی از میهمانان را به مؤسسه‌ای می‌سپارند و خود به دنبال آرایشگاه و تهیه لباس می‌روند.

مراسم که آغاز می‌شود، موسیقی‌های غمگین به‌جای صوت دلنشین قرآن فضا را پر می‌کند و افراد که هرکدام آرایش خاصی به رنگ عزا دارند وارد می‌شوند و با ابراز تسلیت کوچکی که می‌دانی فرمایشی است، بر روی صندلی‌ها می‌نشینند.

بادکنک آرایی به سبک عزا و سبک چیدن وسایل خانه برای مهمانی نیز از ویژگی‌های این مراسم محسوب می‌شود. حتی صندلی‌هایی که بر سر مزار گذاشته می‌شود تا لباس‌های میهمانان خاکی و کثیف نشود، نیز به‌تناسب پول و جیب افراد فرق می‌کند. وقتی در قبرستان حاضر می‌شوی، تنها چیزی که در ذهنت تداعی نمی‌شود یاد مرگ است.

اما این روزها مراسم‌های ختم دیگری نیز بسیار رواج یافته و آن مراسم ختم اینترنتی است، بنابراین اگر روزی با این پیام در گوشی همراه خود مواجه شدید که با نهایت اندوه و تأثر به اطلاع می‌رسانیم مراسم یادبود... در تاریخ... از ساعت... در نشانی اینترنتی زیر برگزار می‌شود. این نهایت سوگواری افرادی است که شاید آن‌قدر گرفتارند که وقتی برای سوگواری حضوری ندارند و دوست دارند؛ مانند باقی کارهایشان این یکی هم در مجاز برگزار شود.

نگاه قرآن به فخرفروشی

در آیه ۳۴ سوره کهف در این باره آمده است: «وَکَانَ لَهُ ثَمَرٌ فَقَالَ لِصَاحِبِهِ وَهُوَ یُحَاوِرُهُ أَنَا أَکْثَرُ مِنکَ مَالًا وَأَعَزُّ نَفَرًا؛ و برای او میوه فراوان بود. پس به رفیقش درحالی‌که با او گفت‌وگو می‌کرد، گفت مال من از تو بیشتر است و از حیث افراد از تو نیرومندترم».

خداوند متعال در آیات یک و دو سوره مبارکه تکاثر می‌فرماید: «أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ﴿۱﴾ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ﴿۲﴾؛ تفاخر به بیشتر داشتن شما را غافل داشت (۱) تا کارتان [و پایتان] به گورستان رسید (۲)»

همچنین خداوند در آیه ۳۶ سوره نساء می‌فرماید: «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَیْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِی الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَیْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ مَنْ کَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا؛ و خدا را بپرستید و چیزی را با او شریک مگردانید و به پدر و مادر احسان کنید و در باره خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه خویش و همسایه بیگانه و همنشین و درراه‏مانده و بردگان خود نیکی کنید که خدا کسی را که متکبر و فخرفروش است دوست نمی‌دارد».

همچنین بین این‌همه رسوم غلط که کم‌کم دارد به رسوم عادی و شاخص جامعه اسلامی ما بدل می‌شود، هنوز هم هستند افرادی تمام لعن و بدگویی‌ها را به جان خریده و مراسم ختمی با کم‌ترین هزینه برگزار می‌کنند و هزینه فیلم‌برداری‌های خاص و یا غذاهای خاص مراسم ختم را به لبخند یک یتیم و یا شادی دل‌های نیازمندان می‌بخشند و این همان اصلی است که اسلام به دنبال آن است.