«بلده»، شاه بیت غزل قنوات شهر تاریخی تون

مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان فردوس، در خصوص تشکیل این قنات، گفت: «آب بلده متشکل از ۱۵ رشته قنات و ۴ دهانه چشمه بوده که از اعصار گذشته در دل کوه‌های شرقی فردوس حفر گردیده است».

شبنم‌زاده، ضمن اشاره به متغیر بودن دبی آب این قنات، افزود: «حداکثر دبی آب ۳۰۰ لیتر بر ثانیه می‌باشد و این آب حدود ۳۵ کیلومتر را طی کرده و حدود ۲ هزار و ۳۸۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی منطقه را سیراب می‌کند».

وی، با بیان اینکه حرکت آب بلده در مسافت طولانی درون جوی‌های خاکی که در معرض آفتاب سوزان قرار دارند قاعدتاً نباید اثری از آب را به مزارع برساند، تصریح کرد: «راهکار خلاقانه برای حفاظت آب در برابر این تهدیدات، گل‌آلود کردن آب است که در قنات بلده نیز شاخه‌ای از آب از زمین‌زارهای رسی عبور کرده و نهایتاً کل آب تیره می‌شود».

سیستم مدیریت بلده قدمتی از زمان صفویه دارد

به گزارش ۷۲۴پرس، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان فردوس، با اشاره به اینکه طراحی سیستم مدیریت کنونی بلده بر اساس مطالعات میدانی و اطلاعاتی مربوط به دوره صفویه می‌باشد، گفت: «حدود ۴۰۰ سال گذشته تعدادی از مالکین بلده به دلیل بیماری وبا جان باخته و ۳۰۰۰ فنجان آب بدون مالک مانده بود و زمانی که شاه عباس صفوی برای زیارت به مشهد می‌رفته هنگام گذر از تون به درخواست میرتونی این مقدار آب را بین چهار طبق سادات، علماء، فقرا و صلحا وقف کرده و شیخ بهاء نیز آب بلده را به ۲ نهر مساوی تقسیم کرده است؛ به‌طوری که هر ۸ روز یک بار باغات و مزارع آبیاری می‌شود».

شبنم‌زاده، با بیان اینکه واحد زمانی در مدیریت سنتی بلدن «فنجان» است، افزود: «هر فنجان معادل ۳ دقیقه می‌باشد و آب بلده شامل ۷ هزار و ۶۸۰ فنجان است که تعداد ۴۹۰ فنجان «راه آب» از آن کسر شده و ۷ هزار و ۲۹۹ فنجان باقی‌مانده به ۳۲ طاقه ۲۲۵ فنجانی تقسیم می‌شود».

نظام مدیریت نیروی انسانی در مجموعه بلده

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان فردوس، در خصوص نظام سنتی توزیع آب که تا به الان کم و بیش مورد استفاده قرار گرفته، بیان کرد: «سازمان مدیریت و هماهنگی و رسیدگی به امورات قنات بلده متشکل از مؤلف، حسابدار، کیال، جویبان، تیره‌گر، سالار، دشتبان، جمع‌آور و هیزم کش است».

شبنم‌زاده، در خصوص معرفی هر یک از اشخاص مذکور، تصریح کرد: «مؤلف فردی معتمد و در حکم رئیس سازمان است، کیال عهده‌دار امور مربوط به تقسیم آب ولگار است، جویبان به حفاظت و مرمت مسیرهای انتقال آب رسیدگی می‌کند، تیره‌گر وظیفه گل‌آلود کردن آب را برعهده دارد، سالار آب را بین کشاورزان تقسیم می‌کند، دشتبان مسئول حفاظت از محصولات کشاورزی در دشت‌ها هستند، جمع‌آور نیز مسئول جمع‌آوری سهم مدیریت بلده از محصول هر یک از زارعین در هنگام برداشت محصول است و هیزم‌کش همیاران مرمت جوی‌ها هستند».