دست خشکسالی بر گلوی خراسان جنوبی/خاک نفس کویرنشینان را تنگ کرد

به گزارش خبرنگار ۷۲۴پرس، حکایت خشکسالی در خراسان جنوبی روایت تازه‌ای نیست؛ بلکه از مدت‌ها قبل در این دیار کویری میدان تازی می‌کند و سیلی خشک روزگار ضربه زیادی به اقتصاد استان وارد کرده است.

مرگ تدریجی صدها رشته قنات، مهاجرت روستاییان به سمت شهرهای کوچک و بزرگ، تخلیه بیش از هزار و ۷۰۰ آبادی، فرونشست دشت‌ها، ازبین‌رفتن منابع روستاییان و افزایش نرخ بیکاری تنها یک‌فصل از حکایت تلخ سونامی خشکسالی در خراسان جنوبی است.

بنابر آمارهای منتشر شده از منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، خشکسالی بیش از هشت هزارمیلیاردریالی خسارت به جنگل‌های استان وارد کرده و حداقل ۳۰ درصد گونه‌های جنگلی استان در این رویشگاه‌ها دچار سر خشکیدگی شده‌اند که بالغ بر ۱۸ هزار میلیارد ریال خسارت بر جنگل‌های استان وارد کرده است.

گذشته از خسارت‌های ریزودرشت خشکسالی در این دیار کویری، حالا خساست آسمان پای مهمان ناخوانده‌ای را به استان بازکرده است؛ تاخت‌وتاز ریزگردها زیر آسمان شرق نفس کویرنشینان را تنگ کرده و در بسیاری از روزها، هوای ناسالمی را بر جو استان حاکم می‌کند.

گرچه تاکنون اقدامات مقابله‌ای زیادی اعم از کاشت گونه‌های مختلف و مقاوم در عرصه‌های بیابانی در برابر هجوم ریزگردها انجام شده، اما وقت آن رسیده که زنگ خطر کم‌آبی و تأثیرات نامطلوب تنش آب در خراسان جنوبی به گوش پایتخت‌نشینان برسد؛ قبل از اینکه بحران گریبان‌گیر این نقطه مرزی شود.

۹۹٫۶ درصد مساحت خراسان جنوبی درگیر خشکسالی

مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار ۷۲۴پرس، با اشاره به وضعیت بارندگی‌های اخیر بیان کرد: «میانگین بارندگی استان در سال زراعی جاری تاکنون حدود ۷۸ میلی‌متر بوده است».

علیرضا خندان‌رو ادامه داد: «میزان بارش‌ها نسبت به بلندمدت ۳۱ درصد و نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد کاهش داشته است».

وی با بیان اینکه متأسفانه ۹۹٫۶ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی است، گفت: «از این میزان ۱٫۴ خشکسالی خفیف، ۲۳ درصد خشکسالی متوسط و حدود ۷۶ درصد خشکسالی خیلی شدید دارد».

بنا به گفته خندان‌رو، فرهنگ‌سازی در زمینه صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب باید بیش از گذشته دنبال شود.

شناسایی ۳۵ کانون ریزگردها در استان

اسدالله حاتمی، مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی پیش‌ازاین در گفت‌وگو با رسانه‌ها با بیان اینکه خراسان جنوبی در سطح شش استان غبار خیز کشور قرار دارد که زنگ خطری جدی برای مسئولان ذی‌ربط است، افزوده بود: «در حال حاضر بیش از یک‌سوم مساحت استان به میزان پنج میلیون هکتار درگیر مسئله ریزگردها است».

بنا به گفته حاتمی، در حال حاضر ۳۵ کانون ریزگرد در استان شناسایی شده و بیشترین آنها منشأ داخلی داشته و از خود استان بر می‌خیزند.

وی با بیان اینکه بیشترین میزان ریزگردها مربوط به شهرستان زیرکوه است، گفت: «همچنین شهرستان‌های درمیان، سربیشه، نهبندان، طبس، بشرویه و فردوس نیز درگیر این مسئله بوده و دارای کانون ریزگرد هستند.

مدیرکل محیط‌زیست خراسان جنوبی از فعالیت پنج ایستگاه سنجش کیفی در استان خبر داد و افزود: «در این ایستگاه‌ها، میزان آلودگی هوا در بحث گردوغبار را به‌صورت آنلاین استخراج و اعلام می‌شود».

بحران پیش روی سدهای استان

عضو اصلی هیئت‌مدیره شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با اشاره به شرایط سدها و منابع آبی خراسان جنوبی بیان کرد: «سالانه ۹۱۱ میلیون و ۱۰۹ هزار مترمکعب آب توسط ۱۳ هزار و ۸۶۳ منبع آب شامل چاه، چشمه و قنات در استان تخلیه و مصرف می‌شود که بیشترین حجم برداشت مربوط به چاه‌ها است».

سعید سروری در ادامه با بیان اینکه بر اساس برآوردهای انجام شده، بر اثر خشکسالی و اضافه برداشت از منابع آبی استان، سال آبی گذشته کسری مخزن تجمعی به چهار میلیارد مترمکعب رسیده است، افزود: «از ابتدای فصل زراعی جاری تاکنون شاهد ۷۸ میلی‌متر بارندگی در استان بودیم که این میزان نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد و نسبت به متوسط دوره آماری ۳۱ درصد کاهش را نشان می‌دهد».

وی با اشاره به پیامدهای خشکسالی در خراسان جنوبی بیان کرد: «از مجموع حجم ۷۵ میلیون مترمکعبی هشت سد مخزنی استان، اکنون تنها ۱۲٫۵ درصد این ظرفیت آب دارد».

سروری ادامه داد: «کاهش بارش و روان‌آب سبب کاهش آب تجدیدپذیر استان و کاهش ۲۲ درصدی آبدهی قنوات، ۴۱ درصدی چشمه‌ها و ۲۴ درصدی چاه‌ها شده است».

آنالیز مراتع بیابانی استان

علیرضا نصرآبادی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار 724Press، بیان کرد: «۹۶٫۵ درصد از مساحت استان معادل ۱۴ میلیون و ۵۶۲ هزار و ۹۵۰ هکتار را عرصه‌های طبیعی در بر می‌گیرد».

وی ادامه داد: «این استان با قرارداشتن بر روی کمربند خشک و نیمه‌خشک نیمکره شمالی، دارای ذخایر منابع آبی بسیار ضعیف و نزولات جوی کم، تبخیر سالیانه بسیار شدید و پوشش گیاهی اندک است».

نصرآبادی با بیان اینکه این شرایط باعث شده از کل عرصه‌های طبیعی استان، ۳۶ درصد را عرصه‌های بیابانی و ۵۰ درصد را مراتع کم‌تراکم بیابانی تشکیل دهد، گفت: «خراسان جنوبی با ۱۲ میلیون و ۱۱ هزار و ۹۱۱ هکتار اراضی بیابانی و مراتع کم‌تراکم بیابانی، دومین استان بیابانی کشور است».

وی توسعه برنامه‌های پایدار برای مقابله با پدیده بیابان‌زایی، تغییر در روش‌های اجرای سنتی و استفاده از گونه‌های متنوع بومی و مقاوم و کنترل و استحصال رواناب و بهره‌برداری از آب‌های سطحی در مناطق بیابانی از جمله سیاست‌های مقابله با بیابان‌زایی دانست.

نصرآبادی اظهار کرد: «تلاش ما بر این است از گونه‌های اقتصادی نظیر سماق، پسته وحشی و… در اجرای پروژه‌ها استفاده شود تا ضمن افزایش پوشش جنگلی برای مردم بومی منطقه درآمد اقتصادی در پی داشته باشد».

اعتبارات ناچیز است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی چندی پیش هم در گفت‌وگو با رسانه‌ها بیان کرد: «متأسفانه اعتبارات اختصاص‌داده‌شده در سطح ملی و استانی بسیار ناچیز بوده؛ به‌طوری‌که در دو سال اخیر هیچ‌گونه پروژه احیایی در بخش جنگل انجام نشده است».

وی اظهار کرد: «به دلیل خشکسالی‌های مکرر، آفات و بیماری‌های جنگلی نظیر هجوم تشی، بخش وسیعی از اراضی و ذخیره‌گاه‌های جنگلی استان به‌ویژه گونه بنه (با قدمت بیش از ۵۰۰ سال) و بادامک و تقریباً در کلیه رویشگاه‌های استان درختان به‌صورت پراکنده بالغ بر ۳۰ درصد آسیب‌دیده است».

بنا به گفته نصرآبادی به‌منظور جلوگیری از اشاعه آفات و بیماری‌ها، کاهش نفوذ و گسترش آتش‌سوزی، با درنظرگرفتن اهداف طرح، عملیات پرورشی نظیر، تنک کردن، آزادسازی، هرس، پاک‌کردن در مناطق آلوده انجام خواهد گرفت.

اگرچه تاکنون رسانه‌های زیادی در راستای خشکسالی و خسارت‌های این پدیده در استان قلم‌زده‌اند، اما باز هم می‌نویسیم تا شاید با فریادهایی بی‌صدا، متولیان بالادستی را متوجه شرایط سخت خراسان جنوبی کنیم؛ چراکه در حال حاضر علی‌رغم تنش آبی در استان، طرح‌های انتقال آب با حرکتی لاک‌پشتی طی طریق می‌کند بی‌آنکه از سال‌های گذشته، تغییری در روند اجرایی خود ببیند.