انواع تومور مغزی در دو دسته قابل تقسیم‌اند: تومورهایی که از خود مغز منشأ می‌گیرند (تومورهای اولیه) و تومورهایی که از سایر ارگان‌ها نظیر شش و سینه منشأ گرفته و در اثر متاستاز به مغز می‌رسند (تومورهای ثانویه). انواع تومور مغزی در افراد بزرگسال بیشتر از نوع ثانویه هستند. نوع درمان بکار رفته برای این تومورها با تومورهای اولیه متفاوت خواهد بود.

تومورهای اولیه مغز می‌توانند در انواع سلول و بافت‌های مغز و نخاع ایجاد شوند. بعضی از این تومورها ترکیبی از سلول‌های مختلف‌اند.

  • گلیوما: گلیوما عنوان یک تومور خاص نیست، بلکه یک اصطلاح عمومی برای گروهی از تومورهای مغزی است که از سلول‌های گلیال منشأ می‌گیرند. این مجموعه شامل گلیوبلاستوما، آستروسیتوما، الیگودندروگلیوما و اپندیموما است. حدود ۳۰% از انواع تومور مغزی از نوع گلیوما بوده که سرعت رشد بالایی دارند.
  • آستروسیتوما: این تومور از نوعی از سلول‌های گلیال به نام آستروسیت منشأ گرفته و حدود ۲۰% انواع تومور مغزی را شامل می‌شوند. این تومور معمولا بطور گسترده در مغز پخش می‌شوند بطوری که امکان جراحی را به شدت سخت می‌کنند.
  • الیگودندروگلیوما: منشأ این تومورها سلول‌های اولیگودندروسیت بوده و حدود ۲% از انواع تومور مغزی را تشکیل می‌دهند. این تومور به آهستگی و در مجاورت سایر بافت‌های مغزی رشد کرده و گاها ممکن است به مایع مغزی – نخاعی پخش شود.
  • اپندیموما: از سلول‌های اپندیمال منشأ گرفته و تنها ۲% موارد تومورهای مغزی را شامل می‌شوند. این تومورها بیشتر از سایر تومورهای گلیوما تمایل به گسترش در مایع مغزی – نخاعی داشته اما به خارج از مغز گسترش نمی‌یابند.
  • مننژیوما: این تومور در پرده مننژ ایجاد شده و حدود ۳۰% انواع تومور مغزی اولیه را سبب می‌شود. این تومور مغزی در بزرگسالان بسیار شایع است. ریسک ایجاد این تومور با افزایش سن زیاد شده و در زنان متداول‌تر است. ۸۰ درصد مننژیوما از توع خوش‌خیم بوده که عمدتا با جراحی قابل درمان‌اند و کمتر از ۳% آن‌ها به شدت بدخیم و خطرناک هستند. نوع بدخیم به سرعت رشد کرده و در بافت مغزی و استخوانی پیرامون گسترش یافته و معمولا پس از درمان نیز مجددا ایجاد می‌شوند.
  • مدولوبلاستوما: از سلول‌های عصبی منشأ گرفته و به سرعت رشد می‌کند. غالبا به مایع مغزی – نخاعی نفوذ کرده اما با روش‌های جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی قابل کنترل هستند. این نوع تومور مغزی در کودکان شایع‌تر است.
  • شوانوما: از سلول‌های شوان منشأ گرفته و حدود ۸% تومورهای مغزی را سبب می‌شود. این تومورها اغلب خوش‌خیم هستند. ایجاد این تومور در مجاورت نخاع سبب ضعف، کاهش حس لامسه و اختلالات روده و مثانه می‌شود.
  • کرانیوفارینژیوما: این تومورها که به آهستگی رشد می‌کنند از بافت‌های بالای هیپوفیز منشأ می‌گیرند. این تومورها در اثر فشار بر هیپوفیز و هیپوتالاموس منجر به اختلالات هورمونی می‌شوند. به علت نزدیکی این تومورها به عصب بینایی سبب ایجاد اختلالات بینایی نیز می‌شوند.

برای افراد مبتلا به تومورهای مغزی راه‌های درمانی متنوعی وجود دارد. این گزینه‌ها شامل عمل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است و اغلب افراد از ترکیب چند گزینه بهره می‌برند.
انتخاب هر یک از روش‌های درمان به عوامل زیر بستگی دارد:

  • نوع و درجه تومور مغزی

  • محل تومور در مغز

  • اندازه تومور

  • سن و شرایط جسمانی بیمار

در بعضی از موارد خاص سرطان‌های مغز، پزشک معالج ناچار است مایع نخاعی را هم بررسی کند تا مطمئن شود سلول‌های سرطانی ستون فقرات و نخاع را تحت تاثیر قرار نداده‌اند.

مراحل جراحی

به طور معمول عمل جراحی اولین گزینه انتخابی برای درمان تومور مغزی است. با این وجود، همین جراحی نیز انواع متفاوت دارد و با متدهای متنوعی انجام می‌شود. پیش از جراحی تمام و یا بخشی از سر بیمار را می‌تراشند و در برخی مواقع، عمل جراحی تومور تحت بیحسی عمومی صورت می‌گیرد.
عمل جراحی باز مغز را کرانیتومی می گویند. در این عمل،‌ به صورت موقت بخشی از استخوان جمجمه برای دسترسی به مغز برداشته می‌شود. جراح یک برش کوچک روی پوست سر ایجاد می‌کند و با کمک اره‌های مخصوص قسمتی از استخوان جمجمه را برمی‌دارد. بیمار ممکن است طی برداشتن تمام یا بخشی از تومور به هوش باشد که این تصمیم به نظر جراح بستگی دارد. تمام تلاش جراح در انجام چنین عمل‌هایی این است که تا حد امکان و بدون آسیب رساندن به بخش‌های سالم مغز، تومور را خارج کند. در حین جراحی از فرد خواسته می‌شود پای خود را حرکت بدهد، بشمارد، حروف الفبا را به ترتیب نام ببرد و یا یک داستان تعریف کند. توانایی شخص در دنبال کردن و انجام این دستورات به جراح در محافظت از بخش‌های مهم مغز کمک می‌کند.
بعد از برداشتن تومور، جراح قسمت باز شده جمجمه را با استخوان و یا قطعه ای فلزی یا پارچه می‌پوشاند و سپس شکاف پوست سر را بخیه می‌زند. گاهی ممکن است برداشتن تومور بدون آسیب رساندن به بخش‌های سالم مغز امکان‌پذیر نباشد. در این موارد پرتو درمانی و یا روش‌های دیگر تجویز می‌شود.

تحریک ترشح هورمون‌های هیپوفیز توسط هیپوتالاموس

مغز اندام بسیار پرکاری است. فعالیت‌های بالای نورون‌ها، تحریک مداوم سیناپس‌ها، پمپاژ خون و غددی که انواع هورمون‌ها را تولید می‌کنند. این غدد مخصوصا هیپوتالاموس و هیپوفیز در یک فعالیت دائمی عملکرد نرمال بدن را حفظ و کنترل می‌کنند. هیپوتالاموس ناحیه‌ای از مغز است که گستره وسیعی از عملکردهای بدن را کنترل می‌کند. این غده که به اندازه یک بادام زمینی است، در وسط و قسمت تحتانی مغز، زیر تالاموس و بالای ساقه مغز قرار دارد و غده هیپوفیز در قسمت زیرین آن قرار می‌گیرد. تمام مهره‌داران دارای هیپوتالاموس هستند که از جمله نقش‌های اولیه آن حفظ همئوستازی بدن است.
هیپوتالاموس در بسیاری از عملکردهای درونی بدن مشارکت دارد. این غده پیام‌های عصبی را از گیرنده‌های عصبی در سراسر بدن دریافت کرده، محتویات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی خون مانند دما، فشار خون، محتویات غذایی، هورمونی و آب را چک می‌کند. چنانچه تغییر در شرایط عادی همئوستازی بدن ایجاد شود یا در صورت نیاز به تغییرات تکاملی، این غده فعالیت سلولی بخش‌های مختلف بدن را از طریق آزادسازی هورمون‌هایی از نواحی جلویی و پشتی هیپوفیز، تحریک می‌کند.
در حقیقت هیپوتالاموس از طریق هیپوفیز رابطه‌ای بین نورون‌های عصبی و سیستم درون ریز بدن برقرار می‌کند. ترشح هورمون‌های غده هیپوفیز بوسیله هورمون‌های هیپوتالاموس کنترل می‌شود. ناحیه خاصی از هیپوتالاموس هورمون‌های ADH و OXT را تولید و به هیپوفیز می‌فرستند. هورمون‌های این غده به طریق زیر به ناحیه جلویی هیپوفیز رسیده و بر عملکرد بدن اثر می‌گذارند.

دکتر گیو شریفی : متخصص جراحی مغز و اعصاب | عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

دکتر گیو شریفی

دکتر گیو شریفی، نفر اول بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب ایران که در حال حاظر عضوهیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی میباشند فعالیت‌های پژوهشی ارزنده‌ای را در زمینه جراحی مغز و اعصاب به خصوص در جراحی‌های آندوسکوپیک تومورهای مغزی و هیپوفیز و جراحی قاعده جمجمه درسطح جهانی انجام داده و حدود 60 مقاله علمی ایشان در مجلات معتبر پزشکی داخلی و خارجی به چاپ و نشر رسیده است.
همچنین ایشان عضو انجمن‌های تخصصی جراحی مغز و اعصاب از جمله انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا میباشند.

جهت اطلاعات بیشتر و گرفتن نوبت می توانید به سایت ایشان به آدرس gsharifi.com رجوع نمایید .

 

سلب‌ مسئولیت: تحریریه‌ی ۷۲۴پرس در تهیه‌ این محتوای تبلیغاتی نقش نداشته و مسئولیتی در قبال صحت آن ندارد.