در عکاسی، سرعت شاتر یا زمان شاتر به زمان پرتوگیری یا جذب نور توسط حسگر گفته می‌شود؛ مدت زمانی که طول می‌کشد تا نور روی سنسور دیجیتال (یا فیلم در دوربین‌های قدیمی‌تر) در هنگام عکاسی بیفتد. در ادامه با عملکرد شاتر و نقش آن در روشنایی تصویر بیشتر آشنا می‌شویم.

شاتر فیزیکی دوربین‌های حرفه‌ای و شاتر الکترونیکی دوربین گوشی‌ها

در دوربین‌های DSLR، شاتر فیزیکی حرکت می‌کند تا اجازه ورود نور در هنگام ثبت تصویر را بدهد؛ درست مانند پرده‌ی اتاقتان که تا زمانی که آن را نکشید نور وارد اتاق نمی‌شود؛ حتی می‌توان از کارکرد پلک‌ها نیز برای درک بهتر این عملکرد یاد کرد. دوربین‌های Mirorless یا بدون آینه و تلفن‌های هوشمند که روز به روز محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند شاتر فیزیکی ندارند و بجای آن یک سنسور همیشه در معرض نور قرار داد؛ اگر به دوربین‌های تلفن همراه خود نگاه کنید سنسور را درست پشت لنز مشاهده خواهید کرد. در واقع اصلاً جایی برای یک شاتر فیزیکی وجود ندارد.

هنگامی که با یکی از این دوربین‌ها عکاسی می‌کنید، سنسور فعال می‌شود؛ این امر سبب صرفه‌جوبی نوری که در هنگام عکاسی با دوربین‌های DSLR و هنگام باز و بسته شدن شاتر فیزیکی است می‌شود.

عملکرد شاتر چگونه است؟

زمانی که عکاسی می‌کنید، زمانی که شاتر باز است (یا سنسور فعال می‌شود)، نور بیشتری به سنسور می‌رسد؛ این اتفاق سبب روشن‌تر شدن عکس می‌شود. در حقیقت این شاتر است که کنترل ورود و خروج نور در زمان عکاسی را بر عهده دارد. تصور کنید یک لیوان را زیر شیر آب گرفتید، اگر برای دو ثانیه شیر را باز کنید احتمالاً بخشی از لیوان پر می‌شود، اما اگر این کار را برای مدث پنج ثانیه انجام دهید لیوان سرریز خواهد کرد. نوردهی برحسب ثانیه اندازه گرفته می‌شود. سرعت شاتر نیز می‌تواند در یک رنج سریع در حدود ۱/۸۰۰۰ ثانیه برای بعضی از عکس‌های ورزشی و یک زمان طولانی‌تر حدود ۳۰ ثانیه متغیر است.

زمانی که با دوربین عکاسی تلفن هوشمند در حالت اتوماتیک عکاسی می‌کنید، در اکثر اوقات دوربین، عکسی با سرعت شاتر بین ۱/۳۰ تا ۱/۵۰۰ ثانیه می‌گیرد؛ میزان سرعت بستگی به نور موجود در محیط دارد.

اگر بخواهیم به مثال لیوان برگردیم، می‌توان اینطور توجیه کرد که شما در روز می‌توانید با سرعت بالایی از جریان آب لیوان را پر کنید اما در شب بخاطر جریان کمتر آب مجبور خواهید بود زمان بیشتری را صرف پر شدن لیوان کنید. در عکاسی نیز اگر نور کمی به عکس برسانید، مسلماً عکس تیره و سیاه خواهد بود و اگر نور بیش از حد به شاتر برسد عکسی با روشنایی نامعقول خواهید داشت که سبب خراب شدن عکس می‌شود.

نحوه‌ی انتخاب زمان شاتر بهینه

توجه به سرعت شاتر در عکاسی واقعاً مهم است و همیشه می‌بایست توازن بین حساسیت نورسنجی یا ISO و زمان شاتر را رعایت کرد. در واقع وقتی سوژه حرکت سریعی دارد و نور کافی نیست، نمی‌توان زمان شاتر را بیشتر کرد چرا که تصویر مات می‌شود. مثل ردیف دوم در تصویر زیر. به جای افزایش زمان پرتوگیری در چنین شرایطی می‌توان ISO را افزایش داد تا تصاویر روشن‌تر به نظر برسد ولیکن افزایش بیش از حد حساسیت نورسنجی هم به اضافه شدن نویز در عکس می‌انجامد. مثل ردیف سوم تصویر زیر.

لذا با توجه به میزان نور و حرکت سوژه (یا لرزش دوربین) می‌بایست زمان شاتر و حساسیت نورسنجی را به دقت انتخاب کرد.

تنظیم شاتر یکی از ارکان مجموعه سه‌گانه تنظیمات به عنوان مثلث عکاسی است، دو رکن دیگر که در ثبت یک تصویر با کیفیت نقش دارند دیافراگم و حساسیت نورسنجی (ISO) هستند. تصویر بالا به‌خوبی میزان تغییرات عکس را با توجه به رنج‌های مختلف این سه ویژگی نشان می‌دهد؛ ردیف اول مربوط به دیافراگم، ردیف دوم تنظیمات سرعت شاتر و ردیف سوم نیز مربوط به حساسیت ISO است. هرگونه اعمال تغییر در یکی از این ویژگی‌ها سبب تغییر مشخص و واکنشی مناسب در دو ویژگی دیگر خواهد شد. لازم به ذکر است برای داشتن یک عکس با کیفیت تمامی تنظیمات موجود باید در کنار هم انجام شوند و تعامل و رابطه مناسب در تنظیمات است که کیفیت عکس را تعیین می‌کند.