بدیهی است همه‌ی ما به منظور تأمین مخارج زندگی، نیازمند کار و شغل هستیم.  بنابراین آگاهی از قوانین و مقررات کار و عوارض احتمالی ناشی از آن ضروری به نظر می‌رسد. به خصوص در شرایطی که بازار کار به دلیل مشکلات اقتصادی، آغوش بازی برای کارگران ندارد و گاهاً کارگران مورد بی‌مهری کارفرمایان قرار می‌گیرند، لزوم آگاهی از قوانین و مقررات کار بیشتر آشکار می‌‌گردد.

معمولا همه چیز خوب است تا آن که اختلافی به وجود می‌آید. در این موقع است که کارگر تحت فشار قرار می‌گیرد. از این رو، در این مطلب به ذکر مواردی که کارگران محترم باید در نظر داشته باشند خواهیم پرداخت:

پارامترهای کار و قوانین آن

نخست باید بدانیم کار چیست و چه پارامترهایی دارد. کار از نگاه اجتماعی، شامل هر گونه فعالیتی است که موجب ایجاد کالا، خدمات یا افزایش ارزش آن می‌شود. مهم‌ترین پارامترهای مرتبط با موضوع کار و قوانین کار مواردی چون کارگر، کارفرما مدت زمان، قراداد کاری، دستمزد، تخصص و سابقه کاری است.

کارگر همان کسی است که کاری به او محول می‌شود و در قبال آن حقوق و مزایایی برای وی ایجاد می‌شود و کارفرما در واقع صاحب کار و شخصی (حقیقی یا حقوقی) است که سفارش انجام کاری را به دیگران می‌دهد. ساعت کار هم مدت زمانی است که کارگر به انجام مسئولیت می‌پردازد. اصولا کار قرارداد مشخصی دارد که در آن سایر پارامترها هم تعیین می‌شود به طوری که حقوق طرفین قرارداد در آن لحاظ خواهد شد. اما کارفرمایان، اغلب از عقد قرارداد با کارگران امتناع می‌کنند و این به دلیل نوعی نگرش قدیمی نسبت به مقوله‌ی کار است که در آن عقد قرارداد معمولاً منجر به اثبات وجود رابطه‌ی کار و متعاقباً رعایت سایر مقررات و تعهدات کارفرما می‌شود. البته هم‌اکنون هم در مواردی که کارفرمایان قصد کتمان روابط کاری و سوء استفاده از کارگر را داشته باشند، همچنان این نگرش مورد توجه است. اما با وجود ارتقای قوانین و مقررات مربوطه و افزایش مکانیزم های نظارتی فقدان قراداد، باز هم امکان ضایع شدن حق کارگر وجود دارد. مدت زمان کار و دستمزد آن هم  هر ساله توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود.

در بستن قرارداد کاری چه نکاتی را باید رعایت کنید؟

نخست قبل از امضاء هر گونه قراردادی، متن آن را به دقت مطالعه نمایید و بدون مشورت با وکیل یا مشاوران مجرب چیزی را امضاء نکنید. هر چند قوانین کار تعریف شده بوده و هیچ کارفرمایی نمی تواند  حتی به صورت کتبی مفاد آن را نقض یا دست خوش تغییر کند. ثانیا در هنگام استخدام بدون عقد قرارداد، هیچ‌گونه ضمانتی در قالب چک یا سفته به کارفرما ندهید و هر گونه اخذ ضمانت را منوط به امضای قرارداد و قید شماره چک یا سفته‌ی ضمانتی در قرارداد کنید. متأسفانه در مواردی دیده شده کارفرما پس از پایان کار با سوء استفاده از سند ضمانتی در صدد تضییع حقوق کارگر و گرو کشی برآمده است.

پس از اخراج شدن چه باید بکنید؟

  • در صورت اخراج، قبل از امضای صورتجلسه‌ی تسویه حساب، از دریافت حقوق قانونی خود پس از پایان کار مطمئن شوید و در صورت عدم اطلاع با مراجعه به اداره‌ی کار از مشاوران حقوقی استعلام کنید و با وعده و وعید کارفرما چیزی را قبول نکنید. چه بسا امضای یک صورتجلسه موجب تضییع بسیاری از حقوق کارگر شده است.
  • اگر قرارداد کاری ندارید که بیان‌گر شرایط کاری شما باشد نخست باید ثابت کنید که رابطه‌ی کاری وجود داشته است. (یعنی شما در آن کارگاه مشغول به فعالیت بوده‌اید) برای اثبات رابطه‌ی کاری اگر چنانچه سوابق بیمه‌ای در آن کارگاه برای شما وجود دارد، آن سوابق را با مراجعه به شعبه‌ی سازمان تأمین اجتماعی مربوطه بخواهید وگرنه حتما بایست استشهادیه تهیه کنید و از افراد مطلع در محل کار یا همکاران خود بخواهید به صورت کتبی شهادت دهند که شما در آن کارگاه مشغول به کار بوده‌اید. در این راستا می‌توانید برای اثبات صحت و اعتبار استشهادیه از دادخواست تأمین دلیل استفاده کنید. بدین منظور می بایست با مراجعه به شورای حل اختلاف محل، ضمن ارائه‌ی دادخواست و پرداخت هزینه‌ای معادل یک میلیون ریال به همراه شخصی که شورا به او مأموریت می‌دهد به محل کارگاه رفته و کلیه‌ی مدارک و شهود خود را به او نشان دهید تا وی با تهیه گزارشی از محل موارد را تأیید کند. تماس با ۱۱۰ یا مراجعه به کلانتری محل نیز در بعضی از مواقع و البته در مکان‌هایی که دسترسی به مراجع قضایی امکان پذیر نباشد می‌تواند چاره‌ساز باشد.
  • مورد دیگر پس از اثبات رابطه‌ی کاری این است که با طرح دادخواست، مطالبه‌ی حقوق و مزایا و سایر موارد به اداره‌ی کار، پیگیر مطالبات خود از جمله حقوق پایه و مزایای معوقه و سایر مزایا از جمله حق مسکن، حق اولاد و همچنین سنوات پایان خدمت خود باشید.
  • در این بین موضوع دیگری نیز حائز اهمیت است و آن این است که گاهاً کارفرمایان مدعی ترک شغل از طرف کارگر می شوند که در صورت اثبات آن کارگر از مطالبه‌ی سنوات پایان کار خود محروم می گردد. اما در این مورد نیز بایست توجه داشته باشید که هیچگاه کار خود را با اخراج لفظی و شفاهی کارفرما ترک نکنید و در صورت تهدید یا فشار از طرف کارفرما، موضوع اخراج را در صورت عدم صدور گواهی‌نامه‌ی کتبی از طرف کارفرما، با گزارش پلیس ۱۱۰ ثابت کنید تا اخراج شدن شما توسط کارفرما اثبات شود.

مشکل سوابق بیمه‌ای را چگونه رفع کنید؟

  •  اگر در سوابق بیمه‌ی شما کم و کاستی وجود دارد در عنوان و متن دادخواست، جبران کسری سوابق بیمه‌ای مطابق ماده ۱۴۸ قانون کار را خواستار شوید، قید عبارت ماده ۱۴۸ قانون کار در رأی نهایی ضروری است. پس از آن با مراجعه به بخش درآمدهای شعبه تأمین اجتماعی مورد نظر و ارائه رأی مذکور، کارفرما جریمه شده و سوابق بیمه‌ی شما لحاظ می‌شود. چنانچه تأمین اجتماعی از پذیرش رأی امتناع نمود، روند اجرای حکم را در پیگیری کنید و در نهایت پس از طی مراحل اجرای قضایی، رأی صادره توسط اداره‌ی کار را به همراه نامه‌ی اجرای احکام دادگستری برای ابلاغ، نزد شعبه‌ی تأمین اجتماعی ببرید. البته باز هم در صورت امتناع مسئول مربوطه از پذیرش رأی، مراتب را از طریق حراست تأمین اجتماعی پیگیر شوید.
  • پرونده‌ی شما ابتدا توسط هیئت ۳ نفره، تشخیص و ظرف کمتر از ۲ ماه بررسی و در صورت اعتراض به رأی صادره در هیئت ۹ نفره‌ی حل اختلاف ظرف ۶ ماه از تاریخ دادخواست، منجر به صدور رأی می‌شود. ترکیب نفرات به گونه‌ای است که حقوق طرفین استیفاء شود. پس نگران نباشید و با آرامش و به دور از حاشیه با ارائه مستندات در جلسات حاضر شوید.

در پایان ضمن آرزوی موفقیت برای همه‌ی کارگران و کارفرمایان که با تلاش مضاعف خود زمینه‌ی رضایتمندی یکدیگر را فراهم می آورند، یادآور می شویم، حصول توافق فی‌مابین قبل از هر چیز به نفع طرفین بوده و با کاهش حجم سنگین پرونده‌های اداره‌ی کار، موجب افزایش بهره‌وری و جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه‌ها خواهد شد.