سال ۲۰۱۶ سال خوبی برای دنیای نجوم بود و اتفاقات خوب و بد زیادی افتاد. کشفیات جدید و تصاویر جالب و هیجان‌انگیز و اتفاقات ناگوار مثل خرابی و انفجار فضاپیماها، موضوع این جمع‌بندی است. با ما باشید تا از دریچه‌ی ۷۲۴پرس نگاهی کوتاه به رویدادهای نجومی ۲۰۱۶ داشته باشیم.

بزرگ‌ترین سوپرنوا (ابرنواختر) کشف شده که مرز کشفیات انسان در عرصه‌ی نجوم را به کلی نادیده می‌گیرد، حدود ۶۰۰ میلیارد بار بزرگ‌تر از خورشید ماست و ۲۰ برابر روشن‌تر از تمام کهکشان راه شیری و ستارگان بسیار زیاد آن است! ستاره‌ی بسیار سرخ فاصله‌ی زیادی با زمین ما دارد. و بسیار بزرگ است؛ به قدری که دو نظریه در مورد آن وجود دارد: یا خاصیت مغناطیسی دارد یا یک غول بزرگ در میان بزرگ‌ترین غول‌ها است. قبلاً مرگ چنین غول بزرگی رویت نشده بود.

و موضوع جالب بعدی، امواج گرانشی است. این امواج با برخورد دو سیاه‌چاله‌ی بسیار بزرگ ایجاد می‌شوند. در اثر این برخورد تحولی بزرگ ایجاد می‌شود که زمان و فضا را جابجا کرده و امواجی در مقیاس کهکشانی ایجاد می‌کند. تداخل‌سنج LIGO قادر است چنین امواجی را حس کند. شناسایی امواج گرانشی به صحت تئوری انیشتن در مورد نسبیت عام دامن می‌زند و نتیجه‌گیری‌ها در مورد تئوری رشته ریسمان را تأیید می‌کند.

کشف امواج گرانشی به این معنی است که بشر می‌تواند سیگنال‌های غیرنوری را قبل از دوران بازترکیب شدن کشف کند و همین‌طور به معنی کسب اطلاعاتی بسیار کهن و قبل از دوران پیدایش نور است.

امسال برای علم سیاره‌شناسی هم سال جالبی بود. فضاپیمای جونو (Juno نام همسر ژوپیتر) امسال در مدار علمی خود حول سیاره‌ی ژوپیتر (مشتری) قرار گرفت و اندازه‌گیری گرانش و میدان الکترومغناطیسی را شروع کرد. جونو در این مسیر به عکاسی از زیبایی ژوپیتر و قمر‌های آن پرداخت.

مدار حرکتی جونو حول مشتری که در گذر زمان با شیرجه‌های عمیق‌تر ادامه پیدا می‌کند

فضاپیمای کاسینی هم امسال پرکار بود و تحقیقاتش پیرامون حلقه‌های عجیب مریخ، قمرها و محیط الکتریکی و شیمیایی را ادامه می‌داد. کیوریاسیتی، مریخ‌نورد شجاع ناسا مسیر صعود به قله‌ی ۵.۵ کیلومتری Mount Sharp را ادامه می‌داد.

فضاپیمای کاسینی: تصویر Titan‌ بزرگ‌ترین قمر زحل و در پس‌زمینه تصویر زحل و حلقه‌هایش

فضاپیمای Dawn ناسا حفاری کردن سطح سیاره‌ی Ceres را ادامه داده تا رازهای نهفته در این سیارک کوچک را کشف کند.

فضاپیمای داون ناسا: سرس هسته‌ی سنگی و پوسته‌ای یخی دارد

و کشف مهم امسال، منجمین به این نتیجه رسیده‌اند که جاذبه‌ی یک سیاره‌ی کوچک ناشناخته بر منظومه‌ی شمسی مشهود است و از این رو در جست‌وجوی سیاره‌ی نهم برآمده‌اند. مدار حرکت این سیاره بسیار بیضی‌شکل است و صفحه‌ی حرکتی آن منطبق بر مدار دیگر سیارات نیست.

سیاره‌ی نهمی هم در منظومه‌ی شمسی حضور دارد

سیارات خارجی منظومه‌ی شمسی هم یکی از موضوعات جالب نجوم در سال ۲۰۱۶ بوده‌اند. حدود ۲۰ سیاره با شرایطی مشابه زمین کشف شده که شاید قابل سکونت باشند و این چیزی است که بعدها روشن می‌شود. سیاره‌ی مهمی که کشف شده، در منطقه‌ی گلدیلاک حول ستاره‌ی پراکسیما قنطوروس (در صورت فلکی قنطوروس) واقع است و فاصله‌ی آن تا خورشید فقط ۴.۲۵ سال نوری است! بنابراین یکی از سیاراتی است که در قدم نخست مهاجرت انسان، بررسی می‌شود.

تصور منجمین از سطح پراکسیما B، سیاره‌ای با دمای معمولی که شاید قابل‌سکنی باشد

امسال بزرگ‌ترین نقشه‌ی سه‌بعدی کیهان تهیه شده است. دورترین کشفیات انسان در این مدل لحاظ شده‌اند. هیچ می‌دانستید قطر فضای قابل‌رویت حدود ۹۳ میلیارد سال نوری است؟

توجه کنید که یک سال نوری مسافتی است که نور با سرعت تقریبی ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه در مدت زمان یک سال طی می‌کند!

تلسکوپ فضایی هابل هم همچنان عملکرد قابل قبولی دارد؛ این تلسکوپ در سال ۲۰۰۹ تیون شده بود و اکنون انستیتو تلسکوپ‌های فضایی مأموریت کاری آن را ۵ سال تمدید کرده و تا سال ۲۰۲۱ از آن استفاده می‌شود. قرار است در سال ۲۰۱۸ تلسکوپ فضایی جیمز وب نیز برای رؤیت دنیای بی‌کران وارد عمل شود.

تصویری از زمین که از ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفته شده است.

امسال ایستگاه فضایی بین‌المللی صدهزارمین دور خود حول زمین را به پایان رسانده است. مدار حرکتی ISS‌ مداری سینوسی و به گونه‌ای است که می‌تواند تمام فضای اطراف زمین را از نظر بگذراند.

امسال اسپیس‌ایکس، کمپانی معروفی که در عرصه‌ی فضاپیماها و کپسول‌های فضایی برای انتقال انسان و تجهیزات به ایستگاه فضایی و مانند آن فعالیت می‌کند، یک راکت را از دست داد! حین پرتاب راکت انفجار رخ داد و علت آن نفوذ هلیوم سرد حین لرزش شدید راکت و در نتیجه شکاف برداشتن جداره‌ی فیبر کربنی شناخته شده است.

مریخ‌نوردی به نام Schiaparelli که قرار بود روی سطح مریخ مکاشفاتی انجام دهد هم در سال ۲۰۱۶ از بین رفت! این فضاپیما حین فرود روی سطح مریخ، گرفتار مشکل نرم‌افزاری شد. در حقیقت نرم‌افزار فکر می‌کرد که مریخ‌نورد هنوز ۲ مایل با سطح سیاره فاصله دارد؛ حال آنکه به سطح مریخ رسیده بود و همچنان سقوط آزاد ادامه داشت. نتیجه برخوردی بسیار محکم با سطح مریخ و انفجار فضاپیما بود.