زمان چندانی تا آغاز مراسم گلدن گلوب امسال باقی نمانده است. این مراسم به ویژه امسال برای ایرانیان از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ چرا که کارگردان محبوب ایرانی یعنی اصغر فرهادی با فیلم فروشنده، یکی از نامزدهای بخش بهترین فیلم خارجی این رقابت است. 

اصغر فرهادی، کارگردان نام آشنا و مطرح ایرانی است که به ویژه در سال‌های اخیر با ارائه‌ی فیلم‌هایی در خور ستایش و تماشایی، نام سینمای ایران را بیش از پیش در دنیا مطرح کرده است. اصغر فرهادی نخستین کارگردان ایرانی است که موفق به دریافت دو جایزه‌ی معتبر گلدن گلوب و اسکار برای ساخت فیلم درخشان «جدایی نادر از سیمین» شد. همان گونه که بی‌شک شما خوانندگان عزیز هم اطلاع دارید، دیگر ساخته‌ی این کارگردان خوش قریحه‌ی ایرانی با فیلم فروشنده یکی از نامزدهای بخش بهترین فیلم خارجی مراسم اهدای جوایز گلدن گلوب امسال است. مراسمی که قرار است روزی یکشنبه هشتم ژانویه در بورلی هیلتون لس‌انجلس کالیفرنیا برگزار شود. به همین دلیل بی‌مناسبت ندیدیم که مروری کوتاه بر زندگینامه و فیلم شناسی این کارگردان و چهره‌ی بین‌المللی سینمای ایران داشته باشیم. در این بررسی همراه ما باشید.

اصغر فرهادی در تاریخ ۱۷ اردبیهشت سال ۱۳۵۱ در شهر خمینی شهر اصفهان چشم به جهان گشود. بنا به گفته‌های خودش، فعالیت در عالم سینما را در سن ۱۳ سالگی آغاز کرد. اما عشق او به دنیای سینما در نهایت با تحصیلات آکادمیک در همین حوزه ادامه یافت. او مدرک لیسانس خود در رشته‌ی تئاتر را از دانشکده‌ی هنرهای زیبا دریافت کرده و همین رشته را در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه تربیت مدرس به اتمام رساند. فرهادی در سال ۱۳۶۵ کار خود را در انجمن سینمای اصفهان آغاز کرد. او در جایی فیلم «دزد دوچرخه» را به عنوان اولین فیلم تأثیرگذار زندگیش معرفی می‌کند و چهره‌های مطرحی همچون «ویتوریو دسیکا»، «فدریکو فلینی»، «اینگمار برگمن»، «بیلی وایلدر» و «کریشتوف کیشلوفسکی» را الهام بخش خود در این حوزه می‌داند.

اولین فعالیت حرفه‌ای او در عالم سینما با ابراهیم حاتمی کیا آغاز شد. فرهادی در مقام فیلنامه نویس در فیلم ارتفاع پست با این کارگردان به همکاری پرداخت و مدت کوتاهی بعد از این کار، اولین تجربه‌ی او در مقام کارگردانی رقم خورد. فیلم «رقص در غبار» نخستین فیلمی است که فرهادی را در جایگاه کارگردان به سینمای ایران معرفی کرد. فرهادی با همین فیلم نشان داد که نگاهی خاص به مسائل اجتماعی و روابط فیمابین انسان‌ها دارد و البته نخستین موفقیت‌های فرهادی نیز با همین فیلم آغاز شد. او موفق به دریافت جایزه‌ی بهترین کارگردانی از جشنواره‌ی فیلم «آسیا پاسیفیک» و نیز دریافت تندیس زرین بهترین فیلنامه از جشن خانه سینما شد.

در قدم بعدی او «شهر زیبا» را روانه‌ی پرده‌ی نقره‌ای سینما کرد. این فیلم که محصول سال ۱۳۸۲ است باز هم دغدغده‌های فرهادی را در بیان یک مشکل اجتماعی بیان می‌کند. داستانی رخ داده در بطن اجتماع که عشق و انتقام را به شکلی هنرمندانه در کنار هم قرار می‌دهد. این فیلم دومین همکاری اصغر فرهادی با فرامرز قریبیان و نخستین کار مشترک او و ترانه‌ علیدوستی بود. این فیلم نیز در عرصه‌ی هنر جهانی خوش درخشید و موفق به دریافت طاووس طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم هند شد.

پس از دو سال دوری از عالم سینما، دیگر بار فرهادی را در مقام کارگردان در فیلم خوش ساخت چهارشنبه سوری دیدیم. «مانی حقیقی» نویسنده فیلمنامه این فیلم بود و باز هم شاهد نمایش مشکلات زندگی انسان‌ها در اثر دیگر از این کارگردان بودیم. این فیلم نیز چه در عرصه‌ی داخلی و چه بین‌المللی به محبوبیت دست یافته و موفق به دریافت جوایزی چند شد؛ از جمله سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از بیست و چهارمین جشنواره فیلم فجر و نیز «هوگو طلایی» از جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو. این فیلم همچمنین نامزد یوزپلنگ طلایی جشنواره فیلم لوکارنو شده و «مجله اسلنت» آن را به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های اکران شده سال ۲۰۰۶ معرفی کرد. به نظر می‌رسید فرهادی کم کم در مسیر موفقیت قرار گرفته و در حال حرکت رو به جلو است.

کنعان دومین همکاری مانی حقیقی و اصغر فرهادی بود که علیرغم پاره‌ای اتفاقات کلیشه‌ای، باز هم بازتاب دهنده‌ی سبک خاص فرهادی بود. دایره‌ زنگی از جمله فیلم‌های کمدی سینمای ایران بود که در عین برخورداری از بار طنز، باز هم نگاهی به لایه‌های اجتماعی و مشکلات موجود داشت. در این فیلم فرهادی به عنوان نویسنده‌ی فیلنامه با همسرش «پریسا بخت آور» به همکاری پرداخت؛ فیلمی که از اقبال گیشه نیز برخوردار شد. هفتمین تجربه‌ی سینمایی اصغر فرهادی در قالب فیلم محاکمه درخیابان، به همکاری مشترک او و دیگر کارگردان معروف ایرانی «مسعود کیمیایی» منجر شد.

و اما سال ۱۳۸۷ و با ساخت چهارمین فیلم در مقام کارگردان، چرخ روزگار خبر از آینده‌ی روشن این کارگردان خوش فکر در عرصه سینما می‌داد. «درباره‌ی الی» فیلمی است که در همان زمان نیز بسیار مورد توجه مخاصب ایرانی قرار گرفت؛ فیلمی که نگاهی به مشکلات نهفته در بطن جامعه‌ی ایران داشت. به عقیده‌ی اکثر منتقدین، این فیلم مهم‌ترین فیلم کارنامه هنری فرهادی تا آن زمان بود که در سمت کارگردان، نویسنده و تهیه کننده، حضوری کامل و تمام قد را در تولید این فیلم به نمایش گذاشته بود. به نوعی باید گفت که فرهادی با سبک رئالیسم این فیلم، آغاز گر موج سوم موج نو سینمای ایران شد.

این فیلم علاوه بر استقبال داخلی، نمایشی با شکوه نیز در جشنواره‌های خارجی داشت و خوش درخشید. «خرس نقره‌ای» بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی فیلم برلین گواهی بر این مدعاست. به علاوه درباره الی موفق به کسب عنوان بهترین فیلم داستانی «جشنواره فیلم ترابیکا» شد و «رابرت دنیرو» هنرپیشه معروف هالیوودی، آن را فیلمی تأثیرگذار دانست که مرزهای جهانی را در هم شکسته و درک انسان از دنیای مشترک را تعمیق بخشیده است. از سوی دیگر این فیلم به عنوان یکی از ده فیلم برتر سال ۲۰۱۵ به انتخاب منتقدین «ایندیوایر» معرفی شد. جایزه‌ی ویژه تماشاگران جشنواره فیلم فجر و تندیس بهترین کارگردانی جشن خانه سینما نیز از جمله دستاوردهای داخلی این فیلم موفق و پرکشش بود.

اما نوبتی هم که باشد نوبت فیلم محبوب «جدایی نادر از سیمین» با بازی «لیلا حاتمی» و «علی مصفا» است که بی‌تردید یکی از درخشان‌ترین فیلم‌های ایرانی در عرصه بین‌المللی است.

این فیلم که در سطح جهان بیشتر با نام «یک جدایی» شناخته می‌شود، پنجمین اثر سینمایی فرهادی و محصول سال ۱۳۸۹ است. این فیلم فرهادی را بیش از پیش به عنوان یک چهره محبوب جهانی مطرح کرد، یک ملودرام اجتماعی پیچیده که باز هم در لایه‌های پنهان روابط خانوادگی روایت می‌شود. این فیلم به عنوان نماینده‌ی ایران به مراسم اسکار معرفی شد و در نهایت با دریافت این جایزه در مقام بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان، برگی درخشان را به کارنامه‌ی سینمای ایران و نیز اصغر فرهادی افزود. از سوی دیگر جایزه گلدن گلوب، خرس طلایی جشنواره برلین، جایزه «ایندیپندنت اسپیریت»، «جوایز بودیل» و جایزه سزار، کلکسیون جوایز دریافتی این فیلم را رنگ و بویی دیگر بخشیدند.

از سوی دیگر این فیلم با فروش ۲۰ میلیون دلاری خود، پرفروش‌ترین فیلم ایرانی در اکران جهانی لقب گرفت و منتقد معروف «راجر ایبرت» آن را بهترین فیلم سال ۲۰۱۱ معرفی کرد؛ همچنین جدایی نادر از سیمین نهمین فیلم برتر قرن ۲۱ لقب گرفت. کسب این جایزه باعث ایجاد موجی از خوشحالی در میان ایرانیان ساکن در اقصی نقاط جهان شد.

اولین فیلم غیر فارسی زبان فرهادی در سال ۲۰۱۳ در شهر پاریس ساخته شد. فیلمی با نام «گذشته» که باز هم از همان مؤلفه‌های آشنای سینمای فرهادی بهره می‌برد. این فیلم در «جشنواره کن» نامزد دریافت جایزه «نخل طلا» شد و در نهایت نخل طلای «بهترین بازیگر زن» و جایزه «کلیسای جهانی کن» را دریافت کرد.

«فروشنده» محصول سال ۱۳۹۴ و هفتمین فیلم بلند اصغر فرهادی است که در این فیلم برای سومین بار شاهد همکاری مشترک فرهادی، شهاب حسینی و ترانه علیدوستی هستیم.

در جشنواره‌ی کن سال گذشته، جایزه «بهترین فیلمنامه» برای فیلم فروشنده به اصغر فرهادی تعلق گرفت و شهاب حسینی به عنوان «بهترین بازیگر مرد» این جشنواره انتخاب شد. خوشبختانه این فیلم از طرف ایران به مراسم اسکار نیز معرفی شده است و از جمله نامزدهای بهترین فیلم خارجی گلدن گلوب امسال است.

در عرصه‌ی تلویزیون نیز شاهد ساخت آثاری شاخص از فرهادی بودیم. سریال‌های همچون ماه مهربان، چشم براه، پزشکان، روزگار جوانی، داستان یک شهر ۱ و ۲ و یادداشت‌های کودکی از جمله آثار فرهادی هستند که یا در مقام نویسنده یا به عنوان کارگردان و تهیه کننده در ساخت آنها مشارکت داشته است. سریال‌هایی که باز هم آن دلمشغولی‌های خاص فرهادی را در قابی دیگر به نمایش گذاشته‌اند.

از دیگر افتخارات این کارگردان محبوب ایرانی باید به کسب «نشان لژیون دونور» اشاره کرد که نشان عالی هنر و ادبیات کشور فرانسه است؛ این نشان در ۲۵ فوریه سال ۲۰۱۴ به فرهادی اهدا شد. در یک نظر سنجی انجام شده توسط مجله‌ی تایم، فرهادی چهارمین شخصت تأثیرگذار در میان صد شخصیت برتر سال ۲۰۱۲ شناخته شده و همچنین به عنوان یکی از «صد چهره تأثیر گذار» این سال معرفی شد. همچنین در همین سال فرهادی در لیست صد متفکر جهان «فارین پالیسی» نیز جایگاهی را به خود اختصاص داد.

و نیز:

  • سیزدهمین کارگردان هیجان انگیز جهان به انتخاب پلی لیست در سال ۲۰۱۶
  • پنجمین کارگردان برتر جهان به انتخاب ایندوایر در سال ۲۰۱۶
  • انتخاب فیلم جدایی نادر از سیمین به عنوان نهمین فیلم در میان صد فیلم برتر قرن
  • کسب جایگاه بیست و سوم بهترین کارگردانان جهان به انتخاب هافینگتن پست در سال ۲۰۱۲

از سوی دیگر فرهادی نشان داد که جدا از دنیای سینما، در عالم واقعیت نیز نسبت به حوادث پیرامون خود حساس است و به آنها واکنش نشان می‌دهد. شرکت در کمپین‌های مختلف از جمله فعالیت‌های او در عرصه مسائل اجتماعی و جهانی است. از سوی دیگر به تازگی شاهد نامه‌ی سرگشاده او به رئیس جمهور بودیم که پیرامون مسئله «گورخواب‌ها» نکاتی را مطرح کرده بود.

برای این کارگردان محبوب و معروف ایرانی آرزوی موفقیت می‌کنیم و امیدواریم یک بار دیگر نام سینمای ایران به واسطه او و فیلم‌های تأثیرگذارش در عرصه بین‌المللی طنین انداز شود. به امید موفقیت فیلم فروشنده در مراسم گلدن گلوب و اسکار.